Εκλογή CD 2ο
Περιεχόμενα
- Έναν Τουρκίν τουρκόπουλο (Στεργούλα Χαζηγιακουμή-Ρόκκου, ετών 66 - Πυλί, Χριστ. 1966)
- Άη μου Γιώργη αφέντη μου (Στεργούλα Χαζηγιακουμή-Ρόκκου, 66 - Πυλί, Χριστ. 1966)
- Τρεις καλογέροι Κρητικοί (Μαρία Διακονικολή, ετών 65 - Πυλί, Χριστ. 1966)
- Ο Διγενής ψυχομαχεί (Γιασεμή Οικονόμου, ετών 52 - Πυλί, Χριστ. 1966)
- Τα Εκατό Λόγια (Κοκκώνα Χαζηχαραλάμπους, ετών 75 - Πυλί, Ιαν. 1965)
- Η Μαρουδιά («Το Γεφύρι της Άρτας», Σταύρος Σακελλάρης, ετών 62 - Πυλί, Χριστ. 1966)
- Ηφύεν ο καλός μου (Ασλάνης Ζάρακας, ετών 72 - Πυλί, Μάιος 1967)
- Ο Άης Γιάννης (Μαριγώ Ρούσου, ετών 82, - Καρδάμενα, Χριστ. 1968)
- Η Σούσα (Άννα Πλαγγέτη, ετών 40 - Καρδάμενα, Χριστ. 1968)
- Πέρα στην πέρα γειτονιά (Αναστασία Μηνά, ετών 57 - Καρδάμενα, Χριστ. 1968)
- Η Σούσα (Φιλίνα Κασιώτη, ετών 90 - Κέφαλος, Αύγ. 1965
- Η μικρο-Κουμπάρα (Φιλίνα Κασιώτη, 90 - Κέφαλος, Αύγ. 1965)
- Ο Καπετάνος (Στέργος Χαζηνικολάου, ετών 81 - Καρδάμενα, Σεπτ. 1968)
- Κάτω στη Ρόδο στη Ροδοπούλα (Γιασεμή Οικονόμου, ετών 52 - Πυλί, Χριστ. 1966)
- Η Διονίτσα (Κατίνα Κώστογλου, ετών 47 - Πόλη της Κω, Ιαν. 1965)
- Και κράζει μιαν αργατινή («Ερωτόκριτος», Δαμιανός Κατσαρός, ετών 73 - Καρδάμενα, Σεπτ. 1968)
Σχολιασμός
1. Έναν Τουρκίν τουρκόπουλο
Στεργούλα Χαζηγιακουμή-Ρόκκου («Ρόκκαινα»), το γένος Γιώργου Οικονόμου, ετών 66 - Πυλί, Χριστούγεννα 1966.
Μελικό σχήμα του ενός στίχου με το α΄ ημιστίχιο του επόμενου, το οποίο και επαναλαμβάνεται ως απαρχή του νέου στίχου με το α΄ ημιστίχιο του επόμενου, και ούτω καθεξής ως το τέλος. Λαμπρή, στιβαρή και λιτή, απόδοση, με τονική ακρίβεια και ουσιαστικό, ανεπιτήδευτο ήθος εκφοράς. Ιστορική ηχογράφηση (Το ίδιο εκφραστική και η απαγγελτική εκφορά στην Κύρια Έκδοση, CD 6o, αρ. 1).
Την αρπά (στ. 15) ~ την αρπάζει, ’φήσ’ με (στ. 16) ~ άφης, άφησέ με.
2. Άη μου Γιώργη αφέντη μου
Στεργούλα Χαζηγιακουμή-Ρόκκου («Ρόκκαινα»), το γένος Γιώργου Οικονόμου, ετών 66 - Πυλί, Χριστούγεννα 1966.
Γοργόρρυθμη αφηγηματική μελωδική γραμμή, που εκτείνεται και καταλαμβάνει ολόκληρο το ομοιοκατάληκτο δίστιχο. Επαναλαμβάνεται αυτούσια ανά δίστιχο μέχρι το τέλος, με μικρά, κατά περίπτωση, διαφοροποιημένα εκφραστικά ποικίλματα (και τα οποία τονίζουν δυναμικά ένα αντίστοιχο νοηματικό περιεχόμενο) (Απαγγελτική εκφορά επίσης στην Κύρια Έκδοση, CD 6o, αρ. 2, με ορισμένους συμπληρωματικούς στίχους στο τέλος , εδώ στ. 53-56).
Νεθεβάλω (στ. 3) ~ θα θυμηθώ, θα αναφέρω (αναθιβάλλω) - ήθεν’ μη (στ. 7) ~ ήθελε να μη - μπουλετιά (στ. 9) ~ κλήρους - πεκσέσι (στ. 10) ~ πεσκέσι, δώρο - αμέτε το (στ. 18) ~ πηγαίνετέ το - θέλ’ α (στ. 27) ~ θέλω να - με το (στ. 32) ~ από τον - πού ’λες (στ. 34) ~ έλεες, που έλεγες - νεβάλλει (στ. 44) ~ αναφέρει (αναθιβάλλει).
3. Τρεις καλογέροι Κρητικοί
Μαρία Διακονικολή («Πατρίδαινα»), το γένος Μιχάλη Χαζηπέτρου, ετών 65 - Πυλί, Χριστούγεννα 1966.
Γοργόρρυθμο (συλλαβικό) αφηγηματικό μελικό σχήμα, με θεματική έκταση τον ένα στίχο και το α΄ ημιστίχιο του επόμενου. Το οποίο επαναλαμβάνεται ως (η κανονική) απαρχή του νέου στίχου με το α΄ ημιστίχιο και πάλι του επόμενου (και ούτω καθεξής μέχρι το τέλος). Ιδιαίτερα ενδιαφέρον και εδώ το ήθος της αφηγηματικής εκφοράς, σε ήπιο και ανεπιτήδευτο τόνο και ύφος αδιόρατα μελαγχολικό (ομόλογο προς τα ιστορούμενα στο κείμενο).
Να τον μοιρολογάει (στ. 5) ~ η κανονική εκφορά να τον μοιρολογάται - κουμπάσο (στ. 9) ~ ναυτικός διαβήτης - να κουμπασάρω (στ. 10) ~ να υπολογίσω (με το κουμπάσο) - αμέτε (στ. 15) ~ πηγαίνετε - λιμένουνε (στ. 21) ~ περιμένουν.
4. Ο Διγενής ψυχομαχεί
Γιασεμή Οικονόμου, το γένος Γιώργου Παπαγεωργίου (καταγωγή από Αντιμάχεια), ετών 52 - Πυλί, Χριστούγεννα 1966.
Μελικό αφηγηματικό σχήμα διστίχου επαναλαμβανόμενο ομοιότροπα ως το τέλος. Χαρακτηριστικό το οικείο ηχόχρωμα προς τα αφηγούμενα στις τελευταίες στιγμές του Διγενή (Και απαγγελτική, ήπια εκφορά, μετά το μέλος στην Κύρια Έκδοση, CD 6o, αρ. 12).
Νεπάψει (στ. 2) ~ αναπαύσει (μεταφορικά, να τον σκεπάσει).
5. Τα Εκατό Λόγια
Κοκκώνα Αντώνη Χαζηχαραλάμπους («Αντωνάκαινα»), το γένος Γιώργου Οικονόμου, ετών 72 - Πυλί, Ιανουάριος 1965.
Ταχινή (στ. 5) ~ νωρίς το πρωί - συφταστεί (στ. 6) ~ το έκανε - ποκούστη (στ. 11) ~ εισακούσθηκε - βολές (στ. 16) ~ φορές - αργάρτι (στ. 16) ~ αδράχτι - ψιλεύγεσαι (στ. 21) ~ ψηλοπιάνεσαι - Ψαλτήρι - Αθολόϊ (στ. 33, 34) ~ εκκλησιαστικά βιβλία - επολοάτο (στ. 39) ~ απολογάτο, απαντούσε - λογιθυμώ (στ. 52) ~ λιποθυμώ - ερνίστηκες (στ. 71) ~ αρνήθηκες - μ’ αυτόν (στ. 77) ~ από αυτό - σευδάν (στ. 105) ~ αγάπη, έρωτα - κάτεργα (στ. 116) ~ πλοία με κουπιά - γκαι γύρανε σε πήρα (στ. 117) ~ γυρίσανε και σε πήραν (;). Οι στ. 58-59 συμπλήρωμα που παραλείπεται. Στην εκφορά εδώ λέγονται οι στίχοι του «δεκαεφτά», οι οποίοι και έχουν καταγραφεί στη σειρά τους (στ. 88-90), καθώς εκεί, αντίθετα, έχουν παραλειφθεί κατά την απαγγελία.
6. Η Μαρουδιά
Σταύρος Σακελλάρης («Κούκουρας»), ετών 62 - Πυλί, Χριστούγεννα 1966.
Μονόστιχο μελωδικό σχήμα, και στο οποίο αναδιπλώνεται το α΄ ημιστίχιο, επανα λαμβανόμενο ομοιότροπα ως το τέλος (με αυτοσχέδια λύση στο 2ο από σχετική παράλειψη β΄ ημιστιχίου στο Κείμενο).
Γημοσιές (στ. 1) ~ γρ. δημοσιές, κεντρικούς, μεγάλους δρόμους - αν βάλεις (στ. 5) ~ γρ. αν (δεν) βάλεις - πο το γένι σου (στ. 5) ~ από το γένος σου, τη γενιά σου - χαπάρια (στ. 6) ~ ειδήσεις, μηνύματα - πάσιν κι έρκουνται (στ. 6) ~ πάνε κι έρχονται (δήλωση συχνότητας) - χάτε-χάτε (στ. 7) έλα-έλα - θέλ’ α (στ. 19) ~ θέλει να, θα (το θρέψει).
7. Ηφύεν ο καλός μου
Ασλάνης Ζάρακας, ετών 72 - Πυλί, Μάιος 1967.
Μονόστιχο μελωδικό σχήμα, σε ήπιο θρηνητικό ηχόχρωμα (και εκφορά) ομόλογο προς το περιεχόμενο του Κειμένου - Παραλείψεις στίχων ανάμεσα στους στ. 20-21. Κατά τον αφηγητή, τίτλος «Η Αρμενοπούλα».
Λαγουμιόν (στ. 1 ) ~ κυνήγι - συντύνω (στ. 14) ~ συντυχαίνω, λέω - άλυντο (στ. 15) ~ αλύγιστο - μεσιακή (στ. 16) ~ μεσαία - ποξεπετάσασι (στ. 17) ~ πήραν και πετούνε, μόλις που μεγαλώσανε - δοξού (στ. 18) ~ γρ. δεξού, δέξου, νά και - επολαργκάρησε ~ γρ. απολαργάρησε, απομακρύνθηκε.
8. Ο Άης Γιάννης
Μαριγώ Ι. Ρούσου, το γένος Νικ. Χαζηκωσταντή, ετών 82 - Καρδάμενα, Χριστούγεννα 1968.
Ο τίτλος «Άης-Γιάννης» κατά την αφηγήτρια.
Κυωνίτσα (στ. 3) ~ γρ. κυδωνίτσα, κυδωνιά (δέντρο) - κλουθά (στ. 16) ~ ακολουθά - έ σου (στ. 15) ~ (δ)έ(ν) σου - δηάρεις (στ. 19) ~ γρ. θηάρεις, θαρείς, νομίζεις.
9. Η Σούσα
Άννα Εμμ. Πλαγγέτη, το γένος Μηνά Μηνά, ετών 40 - Καρδάμενα, Χριστούγεννα 1968.
Μελικό σύστημα διστίχου, με ένθετα μονόστιχα ή και τρίστιχα, ανάλογα με το κείμενο και το νόημα (π.χ. 17, 21, κ.ά.).
Σκουπούντο (στ. 6) ~ σκούπιζε - για … γι(α) (στ. 14) ~ ή … ή - ρίζει (στ. 14) ~ ορίζει, έχει - μαρή (στ. 24) ~ μωρή - ορεύεσαι (στ. 26) ~ ονειρεύεσαι - λιανήν (στ. 28) ~ λεπτή - ηρτένε (στ. 35) ~ ήρτε, ήρθε - χαπάρι (στ. 33) ~ είδηση, μήνυμα.
10. Πέρα στην πέρα γειτονιά
Αναστασία Ζαχ. Μηνά, το γένος Σταμάτη Φραζάκη, ετών 57 - Καρδάμενα, Χριστούγεννα 1968.
Μελικό σχήμα του ενός στίχου με κατάληξη το α΄ ημιστίχιο του επόμενου, και το οποίο επαναλαμβάνεται ως αρχή του νέου στίχου, και πάλι με κατάληξη το α΄ ημιστίχιο του επόμενου (και ούτω καθεξής μέχρι το τέλος).
Θάρεις (στ. 6) ~ γρ. θαρείς, νομίζεις - χαπάρι (στ. 10) ~ είδηση, μήνυμα - φάντης (στ. 12) ~ άφαντη (γίνη φάντης ~ εξαφανίσθηκε) - αρμαστός (στ. 14) ~ αγαπητικός - ταμά (στ. 16) ~ άγνωστη λέξη (κάποια παραφθορά ίσως) - παντήχνει (στ. 16) ~ συναντά - μπα (στ. 18) ~ μπα(ς), μήπως - εσινοκόντεψε (στ. 21) ~ εσιγοκόντεψε, έφτασε κοντά - έν μου μιλά (στ. 25) ~ (δ)έν μου μιλά - γκιούρι (στ. 28) ~ κιούρι, μνήμα (κιβούρι).
11. Η Σούσα
Φιλίνα Εμμ. Κασιώτη, το γένος Ιωάννη Παπαβασιλείου («η Φιλίνα του Παπαβασίλη»), ετών 90 - Κέφαλος, Αύγουστος 1965.
Ιδιαίτερα χαρακτηριστική και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα η ρυθμοτονική μουσικότητα και παραστατικότητα της απαγγελτικής εκφοράς (το ίδιο και για την επόμενη, αρ. 12, της ίδιας αφηγήτριας).
Κανάλι (στ. 1) ~ γρ. καμάρι - φέντης (στ. 7) ~ αφέντης, κύρης - εία - ειά (στ. 9, 10) ~ εί(δ)α, ει(δ)ά - γή … γι(α) (στ. 13) ~ ή … ή - ρίζει (στ. 13) ~ ορίζει, έχει - κουμπουρνιά (στ. 15) ~ κτύπημα - κείτου (στ. 20) ~ μείνε ξαπλωμένος (κείτομαι) - μαστραπά (στ. 22) ~ κανάτα - να πα να του γεμίσει (στ. 22) ~ γρ. να πά(ει) να το γεμίσει - τσεσιμέ (στ. 23) ~ βρύση - πιλοάται (στ. 27) ~ απολογάται, απαντά - χωρατεύγεις (στ. 28) ~ αστειεύεσαι, το λες ως αστείο - φεκάρι (στ. 30) ~ γρ. θηκάρι (θήκη) - ζαν (στ. 31) ~ σαν - ταραμό (στ. 32) ~ ταραχισμό, τράνταγμα, σπαρτάρισμα - ηνιώσεν (στ. 38) ~ ένιωσεν, αντιλήφθηκε - χαπάρι (στ. 35) ~ είδηση - κι έ βοηθούσι (στ. 42) ~ και (δ)έ(ν) βοηθούσι - πληές (στ. 43) ~ πλη(γ)ές - βατάνια (στ. 43) ~ γρ. βοτάνια, θεραπεία (δεν υπάρχει) - κιούρι (στ. 47) ~ γρ. κιβούρι, μνήμα, τάφος - τον γκαμό (στ. 51) ~ καημό - και φτά (στ. 57 ~ και αυτά.
12. Η μικρο-Κουμπάρα
Φιλίνα Εμμ. Κασιώτη, το γένος Ιωάννη Παπαβασιλείου («η Φιλίνα του Παπαβασίλη»), ετών 90 - Κέφαλος, Αύγουστος 1965.
Ζαν … ζαν (στ. 1) ~ σαν … σαν - ξομπλιάζεις (στ. 3) ~κεντάς - θέλ’ α (στ. 4) ~ θέλει να, θα - χιντήσεις (στ. 15) ~ μάλλον συντύχεις, να μιλήσεις - είεν (στ. 25) ~ εί(δ)εν - ήσφαλε (στ. 25) ~ έσφαλε, έκανε λάθος, αμάρτησε - επιλοήθην (στ. 27) ~ απολογήθηκεν, είπε - δαφτισμένος (στ. 28) ~ βαπτισμένος.
13. Ο Καπετάνος
Στέργος Μιχ. Χαζηνικολάου (καταγωγή από Ασφενδιού), ετών 81 - Καρδάμενα, Σεπτέμβριος 1968.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρων σκοπός, με εκφραστικό και λιτό τρόπο εκφοράς από τον συγκεκριμένο 81χρονο αφηγητή. Κατά τον ίδιο, λέγεται «στα γλέντια, στο σπίτι μου, στο σπίτι σου».
Χολιά (στ. 1) ~ χολιώ, λυπούμαι, στεναχωριέμαι - παντήξατε (στ. 2) ~ παντήχνω, συναντώ - μέν’ - μέν’ (στ. 16) ~ μένα - μένα, εμένα - εμένα.
14. Κάτω στη Ρόδο στη Ροδοπούλα
Γιασεμή Οικονόμου (καταγωγή από Αντιμάχεια), το γένος Γεωργίου Παπαγεωργίου, ετών 52 - Πυλί, Χριστούγεννα 1966.
Δίστιχο μελωδικό σχήμα, που επαναλαμβάνεται όμοιο μέχρι το τέλος. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον το ηχόχρωμα στη διαλογική κίνηση της μελωδίας, συντονισμένο απολύτως στο ειδικό περιεχόμενο.
Μπουσγέτα (δίστ. 6) ~ μπρουσκέτα, φρυγανισμένη φέτα ψωμιού - γαλιέτα (δίστ. 6) ~ γρ. γαλέτα - παπόρι (δίστ. 8) ~ βαπόρι, καράβι.
15. Η Διονίτσα
Κατίνα Κώστογλου, ετών 47 - Πόλη της Κω, Ιανουάριος 1965.
Δίστιχη μελική φόρμα σε διαλογική μορφή, με ιδιαίτερα ενδιαφέρον ηχόχρωμα και ρυθμοτονικό σχήμα, σε μια ιδιαίτερα μελισματική, φορτισμένη εκφορά.
Θαρείς (δίστ. 5) ~ νομίζεις - γλαφουρή (δίστ. 7) ~ γρ. γλαφυρή, που έχει κομψή καμπυλότητα - σταμποξιαλί (δίστ. 7) ~ τετράγωνο καλοκεντημένο ύφασμα (μικρό) που το χρησιμοποιούσαν για να περιτυλίγουν άλλα ρούχα.
16. Και κράζει μιαν αργατινή
Δαμιανός Κατσαρός, ετών 73 - Καρδάμενα, Σεπτέμβριος 1968.
Ογδόντα οκτώ στίχοι σε δυναμική ρέουσα εκφορά, συμπλοκή διστίχων από τα πιο δραματικά επεισόδια του «Ερωτόκριτου», από τη σύγκρουση με τους στρατιώτες του βασιλιά Ηράκλη, την πάλη με τον Άριστο, τη συνάντηση και στιχομυθία με τον πατέρα της Αρετούσας, το αίτημα για την αποφυλάκισή της, και η συνάντηση στη φυλακή με την Αρετούσα και το προσαρμοσμένο σχετικά επεισόδιο με το δαχτυλίδι κατά τη σκηνή του Αποχωρισμού. Έτσι, κατά την αντιστοίχηση, στ. 1-24 = Α 511-14, 553-54, 525-30, 533-34, 541-42, 617-18, 607-08, 605-06, 609-10, στ. 25-36 = Δ 1859-60, 1629-32, 1667-68, 1677-78, 1867-68, στ. 37-84 = Ε 39-40, 917-18, 189-92, 197-206, 411-12, 893-900, 91116, 935-36, 955-56, 997-98, 1035-36, 655-56, στ. 85-88 = Γ 1467-70. Με μικρές, γενικότερα, φραστικές αλλαγές και ελάχιστες λεκτικές πραφθορές ή αλλοιώσεις. Δυναμική και στιβαρή εκφορά του κοινού σκοπού του «Ερωτόκριτου» με βιωματική οικείωση και μέθεξη.