Αρχική » Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής » Ανθολογίες » CD » ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΕΝΑΤΗ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΕΝΑΤΗ

Ειρμοί Κανόνων Πέτρου Βυζαντίου (Τέλος του 18ου αι.)

Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής - Ανθολογίες

1 CD (ΜΑ 09)
Διάρκεια: 69'.23''
Ηχογράφηση: Μάιος 1992
Ψάλλει: Ματθαίος Τσαμκιράνης

Βιβλίο 136 σελίδες [Μέλη και Ηχογραφικά δεδομένα - O Συνθέτης - Τα Μουσικά Κείμενα - Περιεχόμενα - Περιεχόμενα Ανθολογιών]

Αθήνα 1999, ISBN 960-8009-10-3

Περιεχόμενα

  1. Χριστός γεννάται δοξάσατε ηχ α΄. Ωδές α΄- θ΄. Α΄ Κανόνα Χριστουγέννων. 7'.01''.
  2. Πεποικιλμένη τη θεία δόξη ηχ α΄. Ωδές α΄- θ΄. Κοιμήσεως της Θεοτόκου. 7'.39''.
  3. Βυθού ανεκάλυψε πυθμένα ηχ β΄ χρωματικός. Ωδές α΄- θ΄. Α΄ Κανόνα Θεοφανείων. 6'.29''.
  4. Χέρσον αβυσσοτόκον πέδον ήλιος ηχ γ΄. Ωδές α΄- θ΄. Υπαπαντής. 6'.20''.
  5. Θαλάσσης το Ερυθραίον πέλαγος ηχ λέγετος. Ωδές α΄- θ΄. Oκτωήχου και Α΄ Κυριακής των Νηστειών. 5'.01''.
  6. Θείω καλυφθείς ο βραδύγλωσσος γνόφω ηχ λέγετος. Ωδές α΄- θ΄. Πεντηκοστής. 7'.07''.
  7. Γην εφ’ ην ουκ έλαμψεν ηχ πλ α΄. Ωδές α΄- θ΄. Β΄ Κανόνα Oκτωήχου. 5'.00''.
  8. Τω σωτήρι θεώ ηχ πλ α΄. Ωδές α΄- θ΄. Αναλήψεως. 4'.22''.
  9. Κύματι θαλάσσης ηχ πλ β΄. Ωδές α΄- θ΄. Μεγάλου Σαββάτου. 6'.19''.
  10. Πόντω εκάλυψε ηχ βαρύς Γα. Ωδές α΄- θ΄. Κυριακής της Πεντηκοστής. 5'.55''.
  11. Σταυρόν χαράξας Μωσής ηχ πλ δ' Γα. Ωδές α΄- θ΄. Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. 7'.51''.

Σχολιασμός

Η Εκλογή των Ειρμών του Πέτρου Βυζαντίου (με τον ταξινομικό αριθμό Ανθολογία Ένατη) περιλαμβάνει από το σύνολο του ηχογραφημένου Ειρμολογίου ένδεκα (11) Κανόνες (89 Ειρμούς) σ’ ένα πλήρες CD (διάρκειας 69' 23''). Oι Κανόνες αυτοί, κατά την τάξη των οκτώ ήχων (2 του α΄ ήχου, 1 του β΄, 1 του γ΄, 2 του λεγέτου, 2 του πλ α΄, 1 του βαρύ και 1 του πλ δ΄), είναι εξαιρετικά αντιπροσωπευτικοί για το ύφος και τη συνθετική δομή του Συντόμου Ειρμολογίου. Αναφέρονται σε κλασικές Δεσποτικές, Θεομητορικές και άλλες εορτές (Χριστουγέννων, Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Θεοφανείων, Υπαπαντής, Πεντηκοστής [Αγ. Πνεύματος], Αναλήψεως, Κυριακής της Πεντηκοστής, Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού), ακόμη δύο είναι της Oκτωήχου (του λεγέτου και του πλ α΄). Oι Κανόνες της Oκτωήχου (άγνωστοι και παραμελημένοι συνήθως) παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον και ως μέλη και ως ποιητικά κείμενα (Σημειώνεται ότι πολλά Τροπάρια των Κανόνων της Oκτωήχου έχουν μελοποιηθεί και ως Καλοφωνικοί Ειρμοί). Και στην περίπτωση εδώ τα κριτήρια της επιλογής υπήρξαν πολλαπλά: η ενδεικτική, καταρχήν, κάλυψη του Συντόμου Ειρμολογίου, η αντιπροσώπευση των ήχων, η διαδρομή βασικών εορτών του ενιαύσιου λειτουργικού κύκλου, ακόμη η ωραία απόδοση, η εκτελεστική δεξιότητα και, τέλος, τα καλά τεχνικά δεδομένα. Έτσι, από κάθε άποψη, η Εκλογή των Σύντομων Ειρμών αποτελεί ενδιαφέρον και χρήσιμο ακουστικά υλικό.

Η ομάδα αυτή των 11 Κανόνων (89 Ειρμοί), που περιέχονται στην Εκλογή, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό, και ευάριθμο, δείγμα, το οποίο τεκμηριώνει δραστικά και το είδος της σύνθεσης και τον τρόπο της ερμηνείας. Από το άκουσμα συνάγονται ορισμένες γενικές, πολύ χρήσιμες διαπιστώσεις.

  1. O μελωδικός πυρήνας όλων σχεδόν των Κανόνων, στη βασική του διατύπωση, είναι όμοιος με τον σημερινό. Aυτό γίνεται περισσότερο αντιληπτό σε ορισμένους κλασικούς Ειρμούς (όπως των Χριστουγέννων και του Μ. Σαββάτου). Το ίδιο ωστόσο επισημαίνεται και στους λιγότερο γνωστούς για τον κοινό ακροατή (Θεοφανείων, Υπαπαντής, Αγ. Πνεύματος, Κυριακής της Πεντηκοστής και Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού). Μάλιστα στις περιπτώσεις αυτές πρέπει να τονισθεί ότι ο μελωδικός πυρήνας είναι κοινός και με τις αντίστοιχες Καταβασίες, οι οποίες όμως αναπτύσσονται περισσότερο καλοφωνικά και έντεχνα. Απεναντίας, πρέπει να εξαρθεί ιδιαίτερα η μελωδική ιδιοτυπία των Κανόνων της Oκτωήχου (Θαλάσσης το Ερυθραίον πέλαγος ηχ λέγετος και Γην εφ’ ην ουκ έλαμψεν ηχ πλ α΄) και, κυρίως, του Κανόνα της Αναλήψεως (Τω σωτήρι Θεώ ηχ πλ α’), ο οποίος διαφέρει αισθητά από το όμοιο μέλος στη μορφή των Καταβασιών του Πέτρου Πελοποννησίου (βλ. Ανθολογία Όγδοη). Oι διαπιστώσεις αυτές είναι πάντως σύμφυτες με την υφή και το είδος των σύντομων ειρμολογικών μελών.
  2. Ανεξάρτητα ωστόσο από τα προηγούμενα, ένα δεύτερο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η αναμφισβήτητη αρχαϊκότητα των μελωδιών. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η μακρά προφορική παράδοση διατήρησε ασφαλώς τα σύντομα αυτά μέλη χωρίς εξελικτικές επεξεργασίες ή καλλωπισμούς. Και πρέπει να υποτεθεί ότι η συνθετική παρέμβαση του Πέτρου Βυζαντίου είναι, γι’ αυτό, μικρή και περιορισμένη. Η πρακτική αυτή δεν αποτυπώνει ένα “ιδεολογικό” στίγμα, όπως π.χ. στην περίπτωση του Δοξασταρίου του Ιακώβου, αλλά μια συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία: την έλλειψη επεξεργασίας των ειρμολογικών μελών κατά τις προηγούμενες περιόδους. Απεναντίας, μετά τον Πέτρο τον Βυζάντιο και τα μέλη αυτά ακολούθησαν την κοινή πρακτική των “καλλωπιστικών” επεμβάσεων (παράδειγμα το Ειρμολόγιο του Ιωάννου πρωτοψάλτου), με αναπόφευκτο αποτέλεσμα την απομάκρυνση από την αρχαϊκότητα και την πυκνή λιτότητα των παλαιών ειρμολογικών μελών, συγκεκριμένα εδώ των σύντομων Κανόνων.
  3. Ένα τρίτο στοιχείο, καινοτόμο αυτό και ιδιότεχνο, είναι η ιδιάζουσα ρυθμοτονική έμφαση, η οποία μάλιστα συμπίπτει απόλυτα με τον γραμματικό τονισμό. Η παρατήρηση καλύπτει όλους του Κανόνες που ψάλλονται εδώ, αλλά και όλο γενικά το Σύντομο Ειρμολόγιο. Πρόκειται ασφαλώς για συγκεκριμένη επιδίωξη του Πέτρου Βυζαντίου, του οποίου άλλωστε η ροπή προς τον ρυθμό είναι ιστορικά γνωστή (“εις το εύτακτον μάλλον αφορών και εις το εύρυθμον της ψαλμωδίας” σημειώνει ο Χρύσανθος). O ρυθμοτονικός αυτός τονισμός είναι ιδιαίτερα αισθητός σε όλους τους εκτελούμενους εδώ Κανόνες, στους οποίους μάλιστα επιβάλλεται, με την ανάλογη, ενστικτώδη ερμηνεία, ως κυρίαρχο δεδομένο. Έτσι οι Ειρμοί αποκτούν παντού ισχύ, έμφαση, παρουσία, στοιχεία τα οποία είναι απολύτως αναγκαία στην εκτέλεση Κανόνων. Με τον τρόπο αυτόν, σύνθεση και ερμηνεία, αναδεικνύουν έξοχα ένα μουσικό είδος, το οποίο, αντίθετα, έχει, από την ποιητική του υφή, ροπή προς την αφηγηματικότητα και την ισοτονία. Και στην περίπτωση αυτή, ένα ολόκληρο παλαιό μουσικό βιβλίο, το Σύντομο Ειρμολόγιο του Πέτρου Βυζαντίου (185 σελίδες), έχει επίσης ηχογραφηθεί και ερμηνευθεί κατά τρόπον αυθεντικό και γνήσιο. Στέκεται έτσι δίπλα στο Ειρμολόγιο των Καταβασιών του Πέτρου Πελοποννησίου, αν και ως ειρμολογική σύνθεση βρίσκεται στον αντίποδά του. Και τα δύο αυτά βιβλία πάντως ανανέωσαν, στον καιρό τους, το παλαιότερο μουσικό υλικό, αποκτώντας μάλιστα έναν έντονα νεωτερικό χαρακτήρα, ενώ αποτέλεσαν στη συνέχεια τη βάση για την οποιαδήποτε εξελικτική πορεία του ειρμολογικού μέλους. Με τις ηχογραφημένες ερμηνείες των δύο αυτών Ειρμολογίων δίνεται η δυνατότητα να γίνουν σήμερα γνωστές σπουδαίες ιστορικές εκφράσεις του έντεχνου Νεοελληνικού μουσικού πολιτισμού. Το επιβεβαιώνουν οι απλές και μόνο δειγματοληπτικές Εκλογές στα παρόντα δύο CD (Ανθολογία Όγδοη και Ανθολογία Ένατη).

Κατέβασμα
Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο