Δανιήλ Πρωτοψάλτης (ακμή περ. 1740-†1789)
Το Μεγάλυνον ψυχή μου ηχ α' του Δανιήλ σε αυτόγραφο του Χουρμουζίου έτους 1792 (Πηγή: Μανόλης Κ. Χατζηγιακουμής, "Χειρόγραφα Εκκλησιαστικής Μουσικής 1453-1820", έκδοση Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1980).
Δομέστικος κατ' αρχάς (πρώτη μνεία 1734), λαμπαδάριος στη συνέχεια (1740-1770) και, τέλος, πρωτοψάλτης (1770-1789) της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Ως εκκλησιαστικός μουσικός και συνθέτης είναι από τους πιο σημαντικούς του 18ου αι. Στο όνομά του σώζονται μια Δοξολογία σε ήχο βαρύ επτάφωνο, ο Πολυέλεος Δούλοι Κύριον ηχ δ', τρία Χερουβικά, τα πολύ γνωστά Κοινωνικά των Κυριακών και πολλά του Ενιαυτού, ακόμη πολυάριθμα Μαθήματα, Θεοτοκία, ο περίφημος Καλοφωνικός Ειρμός Μνήσθητι δέσποινα καμού ηχ πλ β' (κείμενο και μέλος του ίδιου), ορισμένα Κρατήματα σε Καλοφωνικούς ειρμούς, τα Δογματικά της Oκτωήχου, οκτώ Κεκραγάρια κατ' ήχον, και άλλα. Φέρεται επίσης ότι εμελοποίησε και πλήρες το Αναστασιματάριο (χωρίς πάντως να έχει διαπιστωθεί ευρύτερη διάδοσή του). O Δανιήλ διακρίνεται κυρίως για το "εμβριθές και πλούσιον της ευρέσεως" (κατά τον χαρακτηρισμό του Χρύσανθου), ενώ ταυτόχρονα η μουσική του έμπνευση φαίνεται ότι υπήρξε αρκετά ανοικτή στις εξωτερικές επιδράσεις του καιρού του, "ο μόνος ευδοκιμήσας εν τοις συμμείκτοις μαθήμασι" (κατά μίαν ενδιαφέρουσα χειρόγραφη μαρτυρία). Για το ίδιο θέμα ενδιαφέρουσα είναι επίσης και η άλλη μαρτυρία του Χρυσάνθου, ότι δηλαδή "επειδή ούτος επεχείρησε να εισαγάγει εις τα εκκλησιαστικά μέλη και εξωτερικά, άτινα δεν ήτο δυνατόν να γράφονται με τας παλαιάς της εκκλησιαστικής μουσικής θέσεις, ηναγκάσθη να νεωτερίζει". Ακολούθησε έτσι ο Δανιήλ το δίδαγμα των προηγούμενων μεγάλων δασκάλων και κυρίως του Παναγιώτη του Χαλάτζογλου, του οποίου άλλωστε ο ίδιος υπήρξε μαθητής. Oρισμένα από τα μέλη του επεξεργάστηκε ο Πέτρος ο Πελοποννήσιος, τα οποία και παραδόθηκαν με το όνομα του τελευταίου. Στη σύνθεση των μελών του ακολούθησε τον εξηγητικό τρόπο, ενώ σώζονται στο όνομά του και ορισμένες εξηγήσεις παλαιότερων μελών. O Δανιήλ πρωτοψάλτης, και το συνθετικό του έργο, είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις στην ιστορία της νεώτερης Εκκλησιαστικής μουσικής.
