Αρχική » Βιβλία » Μνημεία και Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής. Εκδοτικές Σειρές - Κείμενα και Σχολιασμοί (1999-2010)

Μνημεία και Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής. Εκδοτικές Σειρές - Κείμενα και Σχολιασμοί (1999-2010)

Μνημεία και Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής. Εκδοτικές Σειρές - Κείμενα και Σχολιασμοί (1999-2010)

Στον παρόντα Tόμο περιλαμβάνονται, σε μορφή ενός χρηστικού αυτόνομου Bιβλίου, όλα τα ιστορικά, φιλολογικά, παλαιογραφικά και μουσικολογικά κείμενα (με μικρές φραστικές ή άλλες αναγκαίες αναθεωρήσεις) που συνοδεύουν τα μέλη τα ενταγμένα στις δύο μεγάλες εκδοτικές σειρές «Μνημεία» και «Σύμμεικτα» Εκκλησιαστικής Μουσικής, όσα έχουν ήδη δημοσιευθεί στη χρονική περίοδο (1999-2010) και ορισμένα τα οποία πρόκειται σύντομα να δημοσιευθούν.

Συγκεκριμένα, από την καθαυτό φιλολογική σειρά των «Μνημείων», και ειδικότερα από το Σώμα Πρώτο «Οκτάηχα Μέλη και Συστήματα» (22 ψηφιακοί δίσκοι), αναδημοσιεύονται τα Κείμενα που αναφέρονται: στην άγνωστη και αδημοσίευτη Τιμιωτέρα του Κωνσταντίνου του εξ Αγχιάλου (τέλος του 16ου αι.)· στη συνώνυμη, και λανθάνουσα, Τιμιωτέρα του Δαμιανού του Βατοπεδινού (ακμή περ. 1670-1700)· στο γνωστό, και με αδιάλειπτη λειτουργική χρήση, Θεοτόκε Παρθένε του Πέτρου Μπερεκέτη (ακμή περ. 1680-1710/1715)· στο αριστουργηματικό, και ανέκδοτο, Ψάλλοντές σου τον τόκον επίσης του Πέτρου Μπερεκέτη· στο ιδιότυπο, και άγνωστο, Χερουβικό το «ψαλλόμενον και εις τους οκτώ ήχους» και πάλι του Πέτρου Μπερεκέτη· στο λαμπρό, και με αδιάλειπτη ψαλτική χρήση στο Άγιον Όρος, Θεαρχίω νεύματι του Ιακώβου πρωτοψάλτου (1800)· στα επίσης με αδιάλειπτη χρήση, κυρίως στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, Πασαπνοάρια των Αίνων και στα Κεκραγάρια του Ιακώβου πρωτοψάλτου· στο Ρόδον το Αμάραντον του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος (1840) και στο όμοιο του Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης (1887)· στα Αντίφωνα της Οκτωήχου του Μανουήλ πρωτοψάλτου (1819)· στον λαμπρό, και λανθάνοντα, Πολυέλεο Εξομολογείσθε τω Κυρίω του Πέτρου Εφεσίου (1840)· στα με σταθερή ψαλτική χρήση ως σήμερα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Χερουβικά του Κωνσταντίνου πρωτοψάλτου (1862) και στα όμοια Κοινωνικά των Κυριακών του Ιωάννου πρωτοψάλτου (1866)· στα νεωτερικά, και με μεγάλη σύγχρονη ψαλτική επικαιρότητα, Χερουβικά και Κοινωνικά του Θεοδώρου Φωκαέως (1851)· τέλος, στις ειδικές οκτάηχες συνθέσεις Ανοιξαντάρια - Μακάριος ανήρ - Θεοτόκε Παρθένε της Αρτοκλασίας του μητροπολίτη Νικοδήμου Βαλληνδρά (2008). Από το Σώμα Δεύτερο «Καλοφωνικοί Ειρμοί (17ος-19ος αι.)» (14 ψηφιακοί δίσκοι) αναδημοσιεύονται το εισαγωγικό πρωτογενές Κείμενο «Ιστορία και Είδος των Καλοφωνικών Ειρμών» και οι αναλυτικοί Σχολιασμοί στο σύνολο των (49) Καλοφωνικών Ειρμών που δημοσιεύονται και στα (20) συναφή Κρατήματα. Από το Σώμα Τρίτο «Δοξαστικά Ιακώβου πρωτοψάλτου (τέλος 18ου αι.)» (24 ψηφιακοί δίσκοι) καταχωρούνται το ειδικό Κείμενο για το Δοξαστάριο του Ιακώβου (ιστορία, μορφή, σημασία), τα σχετικά με την Ηχογράφηση και την Ερμηνεία του, και οι επιμέρους Σχολιασμοί για τα σημαντικότερα από τα δημοσιευόμενα Δοξαστικά. Εδώ προστίθενται και τα Κείμενα που καλύπτουν συνοπτικά τα επόμενα, Σώματα: Σώμα Τέταρτο «Καταβασίες Πέτρου Πελοποννησίου (σύνθεση περ. 1764-1770)» (9 ψηφιακοί δίσκοι), Σώμα Πέμπτο «Ειρμοί Κανόνων Πέτρου Βυζαντίου (τέλος 18ου αι.)» (5 ψηφιακοί δίσκοι), Σώμα Έκτο «Πολυέλεοι και Τριαδικά (17ος-19ος αι.)» (5 μέχρι στιγμής ψηφιακοί δίσκοι). Σώμα Έβδομο «Κρατήματα» (σε αφετηριακή μορφή, 1 μέχρι στιγμής ψηφιακός δίσκος). Τα Κείμενα όλα στη σειρά «Μνημεία», όπως άλλωστε και τα αντίστοιχα μουσικά είδη, στοιχούνται αποκλειστικά μέσα στα χρόνια της νεώτερης μεγάλης ακμής της Εκκλησιαστικής μουσικής (17ος-19ος αι.), αναδεικνύοντας έτσι εξαιρετικά ενεργή τη δημιουργικότητα του Νέου Ελληνισμού και στον τομέα αυτόν, έναν τομέα τόσο σημαντικό και τόσο (ακόμη) αγνοημένο.

Από τη σειρά «Σύμμεικτα», από το Μέρος Α΄ (10 ψηφιακοί δίσκοι), αναδημοσιεύονται τα Κείμενα που αναφέρονται σε πολλά Παλαιά και Νεώτερα Ιστορικά Μέλη (14ος-19ος αι.), κυρίως σε αυτά που έχουν περιληφθεί στον Δίσκο ο οποίος συνοδεύει την μεγάλη έκδοση «Χειρόγραφα Εκκλησιαστικής Μουσικής 1453-1820» (Αθήνα 1980, έκδοση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος)· στα ειδικά, και πολλά ιστορικά επίσης, Πατριαρχικά μέλη της Μ. Τεσσαρακοστής και της Μ. Εβδομάδας· στη Νεκρώσιμη Ακολουθία, υπό τον λειτουργικό τίτλο «Άμωμος», με ειδική αναφορά στο μέλος «Ο θεός ήλθοσαν έθνη» Μανουήλ Δούκα του Χρυσάφη (ακμή περ. 1440-1465), και το οποίο έχει συντεθεί αποκλειστικά για το μεγάλο γεγονός της Άλωσης («εις την ανάλωσιν της Κωνσταντινουπόλεως», όπως σημειώνουν συχνά τα χειρόγραφα), μοναδικό, και άγνωστο, σχετικό ιστορικό τεκμήριο· στα «Λειτουργικά» Κωνσταντινουπολιτών συνθετών του 20ού αιώνα· σε ορισμένα ακόμη άλλα ενεργά λειτουργικά μέλη. Από το Μέρος Β΄ (12 ψηφιακοί δίσκοι), με τον προσδιοριστικό υπότιτλο «Αγιορειτικά Απανθίσματα Α΄», αναδημοσιεύονται όλα τα Κείμενα που αναφέρονται σε πάμπολλα, ενεργά επίσης, λειτουργικά μέλη (παλαιά και νεώτερα), τα οποία ψάλλονται, κατά την σύγχρονη συγκυρία, στο Άγιον Όρος. Αναδημοσιεύεται επίσης το συνοδευτικό πρωτογενές (στηρίζεται μόνο σε πηγές), και πλούσια εικονογραφημένο, ιστορικό διάγραμμα με τον ειδοποιό τίτλο «Η Εκκλησιαστική Μουσική στο Άγιον Όρος από την Άλωση ως τον Εικοστό αιώνα», και με επιλεγόμενες αναφορές στην σύγχρονη ψαλτική πραγματικότητα του Όρους και τον γενικότερο χαρακτήρα του Αγιορειτικού εκκλησιαστικού μέλους. Τα σχετικά με τη σειρά «Σύμμεικτα» προεκτείνουν, και συμπληρώνουν, τη σπουδή και τη γνώση μιας μακραίωνης τέχνης, η οποία εξακολουθεί να παραμένει έως σήμερα δραστική και ζώσα.

Ο τόμος συμπληρώνεται με σύντομα Βιογραφικά Συνθετών, όσων εκδίδονται μέλη και στις δύο Σειρές, επίσης με έναν αλφαβητικό Κατάλογο όλων των ηχογραφημένων και εκδεδομένων μελών (με παραπομπή στη Σειρά, στο Σώμα, στον ψηφιακό Δίσκο, στον ταξινομικό Αριθμό, ή με την ένδειξη Αρχείο για τις αντίστοιχες περιπτώσεις) και με ένα γενικό Ευρετήριο ονομάτων και πραγμάτων για την ευχερή χρήση τυχόν επιμέρους λημμάτων του τόμου. Μικρό σχόλιο πρέπει να γίνει και για την Εικονογράφηση. Στην πραγματικότητα, ανατυπώνονται, στα αναγκαία σημεία, όλα τα παραπληρωματικά εικονογραφικά τεκμήρια (χειρόγραφα, έντυπα, προσωπογραφήματα), και μάλιστα αρκετά διευρυμένα, όπως επιτρέπει, και επιβάλλει, η ευρυχωρία, και η αναγκαιότητα, ενός κανονικού βιβλίου. Η αναδημοσίευση, σε ευκίνητη και ανεξάρτητη βιβλιακή μορφή, των Κειμένων των δύο εκδοτικών σειρών «Μνημεία» και «Σύμμεικτα» Εκκλησιαστικής Μουσικής, οπως επιπλέον εμπλουτίζονται με τα χρηστικά εξαρτήματα (Κατάλογο, Ευρετήριο, διευρυμένη Εικονογράφηση), κρίθηκε σκόπιμη και αναγκαία για ειδικούς λόγους. Τα Κείμενα αυτά, διάσπαρτα και κατατμημένα, ένθετα στα επιμέρους ειδολογικά Σώματα, παραμένουν συνήθως λανθάνοντα και ανενεργά, στη σκιά της περισσότερο διαδραστικής παρουσίας των συνοδευτικών ψηφιακών δίσκων. Με τη συνέκδοση, και τη χρονολογική διάταξη, εξαίρεται ιδιαίτερα η συνοχή ενός καίριου ιστορικού υλικού και αναδεικνύεται ευκολότερα η σπουδαιότητα και η σημασία του. Στην πράξη, δεν αποτελούν απλά σχόλια-υπομνήματα του εκδεδομένου ηχητικού υλικού, αλλά στοχευμένη ερευνητική περιήγηση σε μεγάλα και σπουδαία (άγνωστα ως επί το πλείστον) θέματα της Νεώτερης εκκλησιαστικής μουσικης, και στα οποία, αντίστροφα, τα δημοσιευόμενα και ερμηνευόμενα μέλη αποτελούν τα αποδεικτικά τεκμήρια. Όλα όσα περιλαμβάνονται στον τόμο, κείμενα, σχόλια, τεκμήρια, αποτελούν στην ουσία έναν (βιωμένον ήδη) ιστορικό και αισθητικό στοχασμό επάνω σε μια μεγάλη και ανεξάντλητη δημιουργική τέχνη. Η οποία σήμερα, μέσα στη λαίλαπα μιας επικαιρικής ροπής, και μιας αυθαίρετης και εύκολης ιδιοποίησης, δεινοπαθεί αισθητά από πολλούς αυτόκλητους και άμουσους διαχειριστές.