CD 11ο & CD 12ο
ΠΑΠΑΔΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΙΧΗΡΑΡΙΚΑ ΜΕΛΗ (CD 11ο)
ΔΟΞΑΣΤΙΚΑ ΙΑΚΩΒΟΥ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΟΥ (CD 12ο)
Set 2 CD (Σ011-Σ012)
Διάρκεια: 78'.24'' και 77'.06''
Ηχογράφηση: 1984-1989
Ψάλλει:
Πατήρ Διονύσιος Φιρφιρής
Αθήνα 2009, ISBN 978-960-8009-36-3
Περιεχόμενα
Παπαδικά και Στιχηραρικά Μέλη (CD 11ο)
- Θεαρχίω νεύματι οκτάηχο Ιακώβου πρωτοψάλτου. 9'.26''.
- Θεοτόκε Παρθένε οκτάηχο Πέτρου Μπερεκέτη (ηχ δ΄, πλ α΄, πλ β΄). 16'.50''.
- Σήμερον τω ναώ προσάγεται ηχ β΄ Πέτρου Φιλανθίδη (Δοξαστικό Αίνων Εισοδίων της Θεοτόκου). 7'.30''.
- Ότε καιρός της επί γης ηχ πλ β΄ Πέτρου Φιλανθίδη (Δοξαστικό Αίνων Χριστουγέννων). 10'.12''.
- Oι τα Χερουβείμ ηχ α΄ Χαραλάμπους Παπανικολάου (Χερουβικό).17'.50΄΄.
- Άξιον εστίν ηχ πλ δ΄ χρωματικός Ανωνύμου (Προφορικό). 3'.45΄΄.
- Το όμμα της καρδίας μου ηχ πλ β΄ Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης (Καλοφωνικός Ειρμός).12'.40''.
Δοξαστικά Ιακώβου Πρωτοψάλτου (CD 12ο)
- Σήμερον προέρχεται ηχ πλ β΄ (Δόξα και Νυν Αίνων Υψώσεως Τιμίου Σταυρού). 8'.26''.
- Όπου επισκιάση η χάρις σου ηχ πλ α΄ (Δόξα Αίνων Σύναξης Αρχαγγέλων).10'.02''.
- Των ανδραγαθημάτων σου Όσιε ηχ πλ δ΄ (Δόξα Λιτής Αγίου Νικολάου). 8'.37''.
- Φέροντες τα παρόντα γενναίως ηχ β΄ (Δόξα Εσπερινού Αγ. Τεσσαράκοντα Μαρτύρων).12'.11''.
- Αθλοφόροι Χριστού την πάνσεπτον νηστείαν ηχ πλ α΄ (Δόξα Αίνων Αγ. Τεσσαράκοντα Μαρτύρων). 9'.56''.
- Ανοιγέσθω η πύλη ηχ πλ β΄ (Δόξα και Νυν Εσπερινού Υπαπαντής).12'.09''.
- O εν χερσί πρεσβυτικαίς ηχ πλ β΄ (Δόξα Αίνων Υπαπαντής). 7'.13''.
- Σήμερον η χάρις ηχ πλ β΄ (Δόξα και Νυν Εσπερινού Κυριακής Βαΐων). 8'.14''.
Σχολιασμός
Στα δύο αυτά CD 11ο και 12ο ψάλλει ο επί μακράν σειράν ετών πρωτοψάλτης του Πρωτάτου πατήρ Διονύσιος Φιρφιρής (†1990). Το ένα (αρ. 11) περιέχει μια συνοπτική, και ενδεικτική, ανθολόγηση μελών, τα οποία έψαλλε ο ίδιος συνεχώς στο Άγιον Όρος, και τα οποία έχουν ηχογραφηθεί εδώ και είκοσι χρόνια (1986-1989). Συγκεκριμένα, περιέχονται: οι 3 πρώτοι στίχοι από το οκτάηχο Θεαρχίω νεύματι του Ιακώβου πρωτοψάλτου και επίσης 3 από το οκτάηχο Θεοτόκε Παρθένε του Πέτρου Μπερεκέτη, δύο Δοξαστικά του Πέτρου Φιλανθίδη, ένα Χερουβικό ηχ α' του Χαραλάμπους Παπανικολάου, ένα Άξιον εστίν, και ο Καλοφωνικός ειρμός Το όμμα της καρδίας μου ηχ πλ β' του Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης. Το άλλο (αρ. 12) περιέχει (8) Δοξαστικά του Ιακώβου πρωτοψάλτου, όπως και πάλι τα έψαλλε ο ίδιος στις Εορτές και στις Πανηγύρεις συγκεκριμένων Μοναστηριών, ορισμένα μάλιστα με ιδιόφωνες αφιερώσεις (στην Ι. Μ. Ξηροποτάμου και στην Ι. Μ. Αγίου Παύλου), και τα οποία έχουν ηχογραφηθεί την ίδια περίπου εποχή (1984-1988). Από αυτά, τα τρία τελευταία, αρ. 6 Ανοιγέσθω η πύλη, αρ. 7 O εν χερσί πρεσβυτικαίς, αρ. 8 Σήμερον η χάρις, είναι τα πρώτα που έψαλλε για ηχογράφηση (Μάιος 1984) και τα οποία αποτυπώνουν εξαίρετα (παρά την κακή ηχοληψία) την επιβολή και τη μέθεξη μιας μεγάλης, και ζωντανής ακόμη, ψαλτικής και λειτουργικής πραγματικότητας. To άκουσμα ακριβώς των Δοξαστικών αυτών οδήγησε στην άμεση απόφαση να εκτελεσθεί από τον πατέρα Διονύσιο ολόκληρο, αν ήταν δυνατόν, το Δοξαστάριο του Ιακώβου (όπως και έγινε, «Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής», Σώμα Τρίτο, CD 1o-22o, ηχογράφηση 1984-1988). Γενικότερα, η ερμηνεία του πατρός Διονυσίου στα μέλη αυτά, όπως και σε όλα όσα άφησε ηχογραφημένα, αποτελούν μιαν ανεπανάληπτη, και αδιάλειπτη, ζωντανή παρακαταθήκη. Ερμηνεία απαράμιλλα βιωματική και εκφραστική, με λαμπρή τεχνική και αποτύπωση παλαιότροπων, αρχαίων στην ουσία, εκφορών, αλλά και με μοναδική επίσης αποτύπωση του χαρακτήρα των νεωτερικών, εξωτερικών μελών. Από την άποψη αυτή, ο πατήρ Διονύσιος Φιρφιρής παραμένει σήμερα από τις πιο σημαντικές και τις πιο αυθεντικές πηγές της πολύτροπης Αγιορειτικής μουσικής και λατρευτικής παράδοσης, αυτής που επιβίωσε και κυριάρχησε ως την καμπή του 20ού προς τον 21ο αιώνα. Ειδικότερα, πρέπει να τονισθούν οι πολύ ενδιαφέρουσες οι ερμηνείες του πατρός Διονυσίου στα Δοξαστικά του Φιλανθίδη, καθώς αποδίδουν, με φαντασία και αίσθημα, το νεωτερικό και χαρίεν μελικό ηχόχρωμα, ενώ κινούνται ταυτόχρονα μέσα στο κλασικό ερμηνευτικό σχήμα του Παλαιού Στιχηραρίου, και ειδικότερα του Δοξασταρίου του Ιακώβου. Ενδιαφέρον, πράγματι, τεκμήριο ερμηνευτικής ανέλιξης και συνέχειας.
Η ερμηνεία του πατρός Διονυσίου στα Δοξαστικά του Ιακώβου, όπως και σε ολόκληρο το Δοξαστάριό του, έχει άμεση σχέση με τη μεγάλη ψαλτική παράδοση του Στιχηραρίου στο Άγιον Όρος. Η αρχαία παράδοση του Παλαιού Στιχηραρίου έχει διατηρηθεί, διαμέσου του Στιχηραρίου-Δοξασταρίου του Γερμανού Νέων Πατρών και στη συνέχεια διαμέσου του Δοξασταρίου του Ιακώβου πρωτοψάλτου, σταθερή στο Άγιον Όρος ως τις ημέρες μας, τουλάχιστον στη βασική της διατύπωση. Είναι η μοναδική περίπτωση ασφαλώς, κατά την οποία ο αρχαίος (Βυζαντινός) μελικός πυρήνας ενός τόσο σημαντικού μουσικού Βιβλίου (ίσως του σημαντικότερου) διατηρείται στη ζωντανή ψαλτική πράξη χιλίων περίπου χρόνων. Από την άποψη αυτή, η ερμηνεία του πατρός Διονυσίου αποκτά μοναδική σημασία, καθώς αποτυπώνει λαμπρά τη μακραίωνη προφορική παράδοση του Στιχηραρίου, παραπέμποντας ταυτόχρονα σε παλαιά και εξαιρετικά ενδιαφέροντα πρότυπα. Η σημασία εξαίρεται ακόμη περισσότερο, αν ληφθεί υπόψη ότι είναι ο τελευταίος ιστορικός σταθμός μιας τέτοιας ερμηνείας. Χωρίς υπερβολή, στην ηχογραφημένη ερμηνεία των Δοξαστικών αυτών του Ιακώβου έχει “αιχμαλωτισθεί”, για το διαρκές μέλλον, ένα ανεκτίμητο κομμάτι της μεγάλης μουσικής παράδοσης του Ελληνισμού. Η ερμηνεία αυτή πρέπει να θεωρηθεί μέγιστο επιστημονικό και πνευματικό γεγονός (και μέγιστο ευτύχημα η καταγραφή της, έστω και στη δύση της ζωής του). Το επίτευγμα του πατρός Διονυσίου εδώ είναι διπλό: από τη μιά αναδεικνύει την ψαλτική σε μεγάλη τέχνη, διδάσκοντας ταυτόχρονα τί σημαίνει αληθινή και γνήσια ερμηνεία, και από την άλλη δείχνει πόσο ουσιαστική και ζώσα μπορεί να είναι η καλλιτεχνική πραγματικότητα, και μάλιστα σε τομείς που εξακολουθούν να παραμένουν υποτιμημένοι και, για τους πολλούς, τελείως άγνωστοι.
Download
Προφορικό
