Αρχική » Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής » Πολυέλεοι » CD » CD 2ο

CD 2ο

ΔΟΥΛΟΙ ΚΥΡΙΟΝ ΠΕΤΡΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΟΥ

Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής - Πολυέλεοι

1 CD (ΜΠ 02)
Διάρκεια: 54´.40´´
Ηχογράφηση: Δεκέμβριος 1988
Ψάλλει: Λεωνίδας Σφήκας

Αθήνα 2013, ISBN 978-960-8009-40-0

Σχολιασμός

Ο δεύτερος από τους δημοσιευόμενους εδώ Πολυελέους (CD 2ο) είναι ο περίφημος Δούλοι Κύριον ηχ πλ α´ του Πέτρου Πελοποννησίου (ακμή περ. 1760-1777), ενεργός μέχρι σήμερα στη λειτουργική πράξη, κυρίως στη μεγάλη Πατριαρχική παράδοση. Ο Πέτρος ο Πελοποννήσιος, όπως και ο Πέτρος Μπερεκέτης για την εποχή του, είναι ο πιο επινοητικός και ο πιο ριζοσπαστικός εκκλησιαστικός μουσικός του 18ου αι. και όλης γενικά της νεώτερης εποχής. Στον συνθετικό τομέα, ανανέωσε πλήρη την ασματική λειτουργική παράδοση (Ειρμολόγιο-Στιχηράριο-Παπαδικά μέλη), την οποία και επέβαλε αμετάκλητα ως Ύφος και Προφορά της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Μέσα στο ανανεωτικό αυτό πλαίσιο εντάσσεται και ο σχολιαζόμενος εδώ Πολυέλεος. Καταρχήν, είναι ο μοναδικός Πολυέλεος που έχει συνθέσει ο Πέτρος ο Πελοποννήσιος (τον ίδιο Πολυέλεο έχει μελοποιήσει επίσης και σε βαρύ ήχο). Καινότροπος στη μορφή και στο μέλος φέρνει ανεξίτηλη τη σφραγίδα της ιδιοφυούς έμπνευσης του μεγάλου αυτού εκκλησιαστικού μουσικού και συνθέτη. Ως προς τη μορφή, στοιχείται στην καθιερωμένη έκτοτε (και από τους δύο συγχρόνους του μεγάλους πρωτοψάλτες Ιωάννη τον Τραπεζούντιο και Δανιήλ) που περιλαμβάνει: συνοπτικούς σύντομους Στίχους – καλοφωνικά Τριαδικά και Θεοτοκία ως τελικά Δόξα και Νυν-εκτενή Κρατήματα. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει πλήρες το Κείμενο, με όλους τους στίχους, του γνωστού Ψαλμού Αινείτε το όνομα Κυρίου, αινείτε δούλοι Κύριον (ρλδ, 134), το Τριαδικό Δόξα. Η υπεράρχιος θεότης με εκτενές Κράτημα, και το (15σύλλαβο) Θεοτοκίο Και νυν. Παντάνασσα πανύμνητε, επίσης με εκτενές Κράτημα. Ωστόσο, ό,τι προέχει εδώ είναι το επινοημένο πρωτότυπο μέλος. Και πρώτα, η επιλογή του πλαγίου α´ ήχου (στην ήπια τονική του Πα). Είναι ο μοναδικός Πολυέλεος που έχει συντεθεί στον ήχο αυτόν από τους κλασικούς ιστορικούς εκπροσώπους του είδους, παλαιούς και νεώτερους. Ταυτόχρονα, είναι οι ήπιες, μελωδικές και νεωτερικότατες, μουσικές φράσεις, διανθισμένες με πολλές χρωματικές μετατροπίες (σε ειδικούς στίχους) και πολλά εύρυθμα και καινοτόμα μουσικά σχήματα. Ωστόσο, αυτό που εξαίρεται είναι προπάντων το βαθύ και ευφρόσυνο ύφος, λιτό, ανεπιτήδευτο, και, ταυτόχρονα, επιβλητικό και μεγαλόπρεπο, παρά τη σταθερή διαδρομή του μέλους στην ήπια τονική του φυσικού Πα. Ιδιαίτερα πρέπει να τονισθούν τα ευρηματικά ακροτελεύτια καλοφωνικά Μαθήματα με τα κανότροπα εντυπωσιακά κρατήματά τους. Ένα πράγματι λαμπρό μέλος, όχι μόνο μέσα στο συνολικό έργο του Πέτρου Πελοποννησίου, αλλά και μέσα στο γενικότερο ρεπερτόριο της εκκλησιαστικής σύνθεσης και ψαλμωδίας (γι’αυτό ασφαλώς και η διατήρησή του ως σήμερα στη ζώσα λειτουργική πράξη).

Ηχογράφηση και Ερμηνεία

Οι ερμηνείες του Λεωνίδα Σφήκα στους Πολυελέους του Πέτρου Πελοποννησίου, του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακα, και του Θεοδώρου Φωκαέα (CD 2ο - 5ο, ηχογράφηση Ιούνιος 1988, ο Πολυέλεος του Πέτρου Πελοποννησίου Δεκέμβριος 1988) πρέπει να θεωρηθούν εξίσου σημαντικές, και σε μια προέκταση ασφαλώς σημαντικότερες. Και αυτό, γιατί καταγράφουν στον πυρήνα τους τη συλλογική εμπειρία της μακρόχρονης ενεργούς ψαλτικής παράδοσης, ειδικότερα της Κωνταντινουπολίτικης, καθώς τους διδάχθηκε (συχνά μάλιστα και τους συνέψαλλε) με τον περίφημο δάσκαλό του, Κωνσταντινουπολίτη μουσικό και ψάλτη, Γεώργιο Βινάκη. Το ύφος, ο ρυθμός, το χρώμα, οι επιμέρους πεποικιλμένες διατυπώσεις, όλα παραπέμπουν ακριβώς στο μεγάλο ερμηνευτικό δίδαγμα της αστικότροπης Κωνσταντινούπολης της εποχής των συνθετών. Ειδικότερα, οι ερμηνείες του στα Τριαδικά και στα Θεοτοκία των Πολυελέων του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακα και του Θεοδώρου Φωκαέως πρέπει να θεωρηθούν μοναδικές. Τα συγκεκριμένα αυτά μέλη, δύσκολα στη συνθετική τους υφή και επιτηδευμένα (με τα παραπληρωματικά τους εκτενή Κρατήματα), ασυνήθιστα στο σύνολο εκκλησιαστό ρεπερτόριο, με σύνθετη πλοκή και μεγάλη ποικιλία μετατροπιών και χρωματικών εναλλαγών, αναδεικνύονται έξοχα στη γεμάτη επάρκεια και οίστρο εδώ οικεία εκτέλεση. Από τις συγκεκριμένες αυτές ερμηνείες του Λεωνίδα Σφήκα, ειδικότερα στα Τριαδικά και Θεοτοκία, συνάγονται ορισμένα σπουδαία γνωρίσματα, τα οποία μάλιστα αποτελούν και γενικότερα συστατικά του ερμηνευτικού του ιδιώματος. 1)Το ύφος. Στιβαρό και αρχαιοπρεπές, με δυναμική και ισοσθενή διατύπωση, ταυτόχρονα ωστόσο ασματικό και χαρίεν. Ο συνδυασμός αυτός ανταποκρίνεται άριστα στη φύση και στον χαρακτήρα των μελών, τα οποία προβάλλουν εξίσου ασματικά και χαρίεντα. Έτσι εδώ συνδυάζονται τα ιστορικά ερμηνευτικά στοιχεία και όσα, ταυτόχρονα, προσιδιάζουν αποκλειστικά στα μέλη που ψάλλονται. 2) Ο ρυθμός. Αργός και ανειμένος, ακόμη και στα Κρατήματα, τα οποία, αντίθετα , απαιτούν ρυθμικό και έγχρονο βηματισμό. Ο ανειμένος αυτός ρυθμός αναπληρώνεται (και εξαιτίας ίσως αυτού του λόγου) από τη πεποικιλμένη και αναλυτική διατύπωση. Παράλληλα, διευκολύνει περισσότερο τη συναισθηματική μέθεξη, την έμφαση στις αποχρώσεις, την ηδύτητα. Τα στοιχεία αυτά είναι φανερά σε όλα τα Δοξαστικά (Τριαδικά και Θεοτοκία), κυρίως όμως στο Τριαδικό του Φωκαέως, το καλύτερο που ερμηνεύεται εδώ, και στο οποίο επιπλέον είναι απόλυτα εμφανής η αυτάρκεια και η οικείωση. 3) Η πεποικιλμένη διατύπωση. Πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά (γενικότερα μάλιστα) του ερμηνευτικού ιδιώματος του Λεωνίδα Σφήκα. Συγκεκριμένα, πεποικιλμένη διατύπωση είναι εδώ ο ειδικός τρόπος που εκφέρονται όλα τα έμφωνα και (κυρίως) τα άφωνα σημάδια με τα οικεία συμπλέγματά τους (η πεταστή, η βαρεία, το αντικένωμα, και τα υπόλοιπα), και τα οποια εκτελούνται όλα με εντυπωσιακή ακρίβεια και θρησκευτική σχεδόν αφοσίωση στο μεγάλο δίδαγμα της αρχαίας ερμηνευτικής παράδοσης. Ειδικότερα μάλιστα, οι ερμηνείες στα Τριαδικά παρουσιάζουν εξαιρετικό ιστορικό ενδιαφέρον και πρέπει να θεωρηθούν, ήδη από τώρα, ιστορικές και ανεπανάληπτες. Όχι μόνο, γιατί καταγράφουν (και αυτές) το στίγμα μιας μεγάλης ερμηνευτικής γενιάς, η οποία έχει εκλείψει πια, αλλά και γιατί αποτυπώνουν, με μοναδική μαεστρία και τέχνη, τον βαθύτερο χαρακτήρα και τη ουσία των σπουδαίων αυτών εκκλησιαστικών μελών. Και γιατί ακόμη αναδεικνύουν έξοχα, άλλη μια φορά, την υπεροχή της ιστορικής ερμηνείας σε πολλά από τα παλαιά και νεώτερα εκκλησιαστικά μουσικά είδη.

Δούλοι Κύριον ηχ πλ α΄ Πέτρου Πελοποννήσιου

Κατέβασμα
Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο