Αρχική » Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής » Καλοφωνικοί Ειρμοί » CD » CD 6ο

CD 6ο

ΕΙΡΜΟΙ ΜΠΑΛΑΣΙΟΥ, ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ, ΠΕΤΡΟΥ ΜΠΕΡΕΚΕΤΗ, ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΡΩΤΟΨΑΛΤΟΥ, ΠΕΤΡΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΟΥ

Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής - Καλοφωνικοί Ειρμοί

1 CD (ΜΚΕ 06)
Διάρκεια: 68'.26''
Ψάλλει: Πατήρ Διονύσιος Φιρφιρής

Αθήνα 2007, ISBN 978-960-8009-32-5

Περιεχόμενα

  1. Άστρον ήδη ηχ α΄ Mπαλασίου ιερέως (ακμή περ. 1670-1700) 5'.50".
  2. Tον ποιμένα των προβάτων ηχ α΄ Mπαλασίου ιερέως 2'.50".
  3. Eξέστη επί τουτω ηχ πλ δ΄ Mπαλασίου ιερέως 7'.22".
  4. Eκύκλωσαν αι του βίου ηχ πλ δ΄ Aθανασίου πατριάρχου [Oικουμενικός πατριάρχης, ως Aθανάσιος E', 1709-1711] 5'.37".
  5. Ποίαν σοι επάξιον ηχ α΄ Πέτρου Mπερεκέτη (ακμή περ. 1680-1710/1715) 3'.33".
  6. Συνέχομαι πάντοθεν ηχ α΄ Πέτρου Mπερεκέτη 12'.43".
  7. Kράτημα Auεuα ηχ α΄ Kε Πέτρου Πελοποννησίου (ακμή περ. 1760-1777) 12'.26".
  8. Παιδοτόκον παρθένον ηχ γ΄ Iωάννου πρωτοψάλτου [του Τραπεζουντίου] (ακμή περ. 1730-1770) 8'.51".
  9. Γόνυ κάμπτει ηχ γ΄ Πέτρου Πελοποννησίου 8'.59".

Σχολιασμός

Oι επόμενες ερμηνείες (CD 6o και 7ο) ανήκουν στον σπουδαίο επίσης, από κάθε άποψη, μοναχό και πρωτοψάλτη του Πρωτάτου Αγίου Όρους πατέρα Διονύσιο Φιρφιρή (1912 - 1990). Και στην περίπτωση του πατρός Διονυσίου οι ηχογραφήσεις Αρχείου είναι πολύ περισσότερες. Πρόκειται συνολικά για τριάντα τρεις (33) Καλοφωνικούς Ειρμούς, οι οποίοι έχουν εκτελεσθεί (ορισμένοι σε διπλή εκτέλεση) σε δύο διαφορετικές χρονικές και ηχοληπτικές περιόδους: 1984 (Studio ERA) και 1986 (Studio Action, από αυτές οι δημοσιεύσεις ως οι καλύτερες ηχοληπτικά). Στο πρώτο από τα δύο αυτά CD περιέχονται Καλοφωνικοί Ειρμοί του Μπαλασίου ιερέως (3), του Oικουμενικού πατριάρχη Αθανασίου (1), του Πέτρου Μπερεκέτη (2), του Ιωάννου πρωτοψάλτου (1) και του Πέτρου Πελοποννησίου (1) με επιπλέον ένα Κράτημα του ίδιου. Στο δεύτερο περιλαμβάνονται αποκλειστικά νεωτερικοί της ύστερης περιόδου, συγκεκριμένα ο γνωστός ειρμός του Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης Το όμμα της καρδίας μου ηχ πλ β΄ και τρεις του Σωτηρίου Βλαχοπούλου, οι δύο με τα Κρατήματά τους. Και οι ερμηνείες αυτές του πατρός Διονυσίου αποτελούν, για το είδος των Καλοφωνικών Ειρμών, σπάνια και πολύτιμη παρακαταθήκη. Το ενδιαφέρον και εδώ εστιάζεται στο ύφος, στον ρυθμό, στην πεποικιλμένη διατύπωση και, πάνω απ’ όλα, στην ευφάνταστη ασματική απόδοση του βαθύτερου χαρακτήρα των συγκεκριμένων αυτών μελών. Από το σύνολο των εννέα (9) κλασικών Ειρμών (CD 6o) πρέπει να αναφερθούν ο ειρμός του Πέτρου Πελοποννησίου Γόνυ κάμπτει ηχ γ΄, καθώς είναι ο μοναδικός του μεγάλου αυτού εκκλησιαστικού συνθέτη που περιέχεται στο Καλοφωνικό Ειρμολόγιο (και ο οποίος ερμηνεύεται μόνο από τον πατέρα Διονύσιο) και, κυρίως, ο γνωστός Συνέχομαι πάντοθεν δεινοίς ηχ α΄ Κε του Πέτρου Μπερεκέτη με το αντίστοιχο σχετικό Κράτημα Αuεuα ηχ α΄ Κε του Πέτρου Πελοποννησίου (στην ίδια κατά σύμπτωση βάση, αν και εκτελέσθηκε ανεξάρτητα, σε άλλη χρονική στιγμή). Η ερμηνεία αυτή του πατρός Διονυσίου σε Ειρμό και Κράτημα είναι από τις ωραιότερες και τις πιο αποκαλυπτικές στο σύνολο Σώμα των Καλοφωνικών Ειρμών. Λιτή, στιβαρή, πεποικιλμένη, με σπάνια ψυχική μέθεξη και λαμπρή ηχοχρωματική απόδοση των λεπτών αισθημάτων της ικεσίας και της οδυνώμενης παράκλησης στον κύριο Ειρμό και με εξίσου μιαν αδιόρατη μελαγχολική διάθεση στο σύνολο άκουσμα του Κρατήματος. Η ερμηνεία του συγκεκριμένου αυτού Ειρμού αξίζει να παραβληθεί προς την αντίστοιχη, λαμπρή επίσης ερμηνεία του Θρασύβουλου Στανίτσα (CD 2o, αρ. 1). Πρόκειται για ένα σπουδαίο, και σπάνιο, συγκριτικό τεκμήριο για το πόσο κοινή είναι, στους βασικούς άξονες, η ερμηνευτική προσέγγιση από τους δύο αυτούς μεγάλους παραδοσιακούς ψάλτες (και μάλιστα χωρίς να υπάρχει συνάλληλη ακρόαση), και που παραπέμπει στη γενικότερη ιστορική συγγένεια της μουσικής παράδοσης Κωνσταντινούπολης - Αγίου Όρους. Ιδιαίτερα ωστόσο πρέπει να εξαρθεί, στην περίπτωση του πατρός Διονυσίου, και η σύνολη ερμηνεία των νεωτερικών Καλοφωνικών ειρμών, του Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης και του Σωτηρίου Βλαχοπούλου (CD 7o). Πρόκειται και εδώ για ένα σπάνιο (μοναδικό στην πραγματικότητα) τεκμήριο, όπου αναδεικνύεται έξοχα, με την λαμπρή τεχνική, την ευστροφία και την ακρίβεια της ρυθμικής αγωγής (μάλιστα στα Κρατήματα), ο ιδιότυπος εξωτερικός χαρακτήρας των δύσκολων, και περίτεχνων, εξω-λειτουργικών αυτών μελών (ερμηνείες - πρότυπα, μοναδικές για το ειδικό αυτό είδος Καλοφωνικών Ειρμών). Γενικότερα, οι ερμηνείες του πατρός Διονυσίου, πέρα από την αριστοτεχνική ιδιοπροσωπία τους, απηχούν (και διασώζουν) στο σύνολό τους τη μεγάλη λαϊκή ψαλτική παράδοση του Όρους σε ένα είδος που είχεν ιδιαίτερη παρουσία εκεί τόσο στην παλαιότερη, όσο και στην πιο σύγχρονη, νεωτερική εκδοχή του. Από την άποψη αυτή, η συμβολή και του πατρός Διονυσίου στην ερμηνεία των Καλοφωνικών Ειρμών θα παραμείνει ομόλογη προς εκείνην του Θρασύβουλου Στανίτσα για την ιστορική και ιδιότεχνη σημασία της.

Τον ποιμένα των προβάτων ηχ α΄

Ο Ειρμός Τον ποιμένα των προβάτων ηχ α΄ είναι τροπάριο της ε΄ Ωδής του Κανόνα της Οκτωήχου Σού η τροπαιούχος δεξιά ηχ α΄: Τον ποιμένα των προβάτων, τον μέγαν και κύριον, Ιουδαίοι διά ξύλου Σταυρού εθανάτωσαν· αλλ' αυτός ως πρόβατα νεκρούς εν Άδη τεθαμμένονς κράτους θανάτου ερρύσατο. Πρόκειται για έναν πρωτότυπο, χαμηλότονο στο σύνολο του ειρμό, στην ουσία ένα πραγματικό μουσικό ελεγείο. Αντίθετα από τους εξαγγελτικούς Καλοφωνικούς Ειρμούς της εποχής, κινείται ολόκληρος σε ασυνήθιστα χαμηλούς και ήπιους τόνους (αποκλειστικά μέσα στο αρχικό φυσικό τετράχορδο Πα-Κε). Αποτελείται από τρεις (3), ισόποσες περίπου, μουσικές ενότητες, η πρώτη (τον ποιμένα ... Κύριον) και η δεύτερη (Ιουδαίοι... εθανάτωσαν) πανομοιότυπες και απλές, η τρίτη (αλλ' αυτός ... ερρύσατο) διαφορετική, περισσότερο ανεπτυγμένη μελικά, λόγω και των ειδικών λέξεων του κειμένου. Εξαιρετική η ερμηνεία του πατρός Διονυσίου Φιρφιρή στον Ειρμό αυτόν, καθώς ανταποκρίνεται λαμπρά στον ουσιαστικό χαρακτήρα του ειρμού, με το βαθύτονο εύρος του ερμηνευτικού ηχοχρώματος, την αυξημένη βιωματική φόρτιση (και την αυτοσχέδια επιπλέον χρωματική παρέκκλιση στη λέξη «εθανάτωσαν»). Ο ίδιος ειρμός ερμηνεύεται επίσης λαμπρά και από τον Θρασύβουλο Στανίτσα (CD 1ο, αρ. 6). Ο ειρμός αυτός πρέπει να συσχετισθεί με τον συνοπτικό επίσης ειρμό του Μπερεκέτη Ποίαν σοι επάξιον ωδήν ηχ α΄ (εδώ, αρ. 5).

Κατέβασμα
Βυζαντινό Μουσικό Κείμενο | Βυζαντινό Μουσικό Κείμενο Ευρωπαϊκό Μουσικό Κείμενο Ευρωπαϊκό Μουσικό Κείμενο


Κράτημα Αuεuα ηχ α΄

Το Κράτημα Αuεuα ηχ α΄ Κε του Πέτρου Πελοποννησίου έχει συντεθεί για τον περίφημο ειρμό του Μπερεκέτη Συνέχομαι πάντοθεν δεινοίς ηχ α΄ Κε και ερμηνεύεται επίσης εδώ από τον πατέρα Διονύσιο. Το Κράτημα αυτό είναι ένα πραγματικό αριστούργημα στον χώρο της φωνητικής μουσικής. Σε επικλητικό και δυναμικό ύφος, ομόλογο με εκείνο του Ειρμού, ανελίσσεται αριστοτεχνικά από την πρώτη εισαγωγική ενότητα ως την ύστερη χρωματική κορύφωση, με μοναδική πυκνότητα και ανεξάντλητες, νεότροπες μουσικές φράσεις. Ένα μέλος σφραγισμένο από τη μουσική ιδιοφυΐα και έμπνευση, αλλά και από την ανεπανάληπτη συγκυρία της ερμηνείας του εδώ από τον πατέρα Διονύσιο Φιρφιρή. Πρόκειται για μιαν ερμηνεία αποκαλυπτική, η οποία αναδεικνύει έξοχα, εκτός των άλλων, τον φωνητικό και εξω-λειτουργικό χαρακτήρα του μέλους, και η οποία, πρέπει να τονισθεί, αποπνέει παντού μιαν αδιόρατη μελαγχολική διάθεση, ερμηνευτική σύλληψη ασφαλώς της βαθύτερης ουσίας του συνθέματος. Η ερμηνεία αυτή του πατρός Διονυσίου καταγράφεται ως ένα πραγματικό κειμήλιο στην ιστορία της νεώτερης εκκλησιαστικής μουσικής (το Κράτημα αυτό ερμηνεύεται επίσης και από τον Λεωνίδα Σφήκα, CD 12ο, αρ. 5).

Κατέβασμα
Βυζαντινό Μουσικό Κείμενο | Βυζαντινό Μουσικό Κείμενο Βυζαντινό Μουσικό Κείμενο Βυζαντινό Μουσικό Κείμενο Βυζαντινό Μουσικό Κείμενο Βυζαντινό Μουσικό Κείμενο Βυζαντινό Μουσικό Κείμενο Βυζαντινό Μουσικό Κείμενο Ευρωπαϊκό Μουσικό Κείμενο Ευρωπαϊκό Μουσικό Κείμενο Ευρωπαϊκό Μουσικό Κείμενο Ευρωπαϊκό Μουσικό Κείμενο Ευρωπαϊκό Μουσικό Κείμενο Ευρωπαϊκό Μουσικό Κείμενο


  • Σχολιασμός - παρουσίαση των υπόλοιπων Ειρμών του 6ου CD στα ένθετα Βιβλία του Σώματος, τόμ. Α΄, Μέλη και Σχολιασμοί, σ. 55-56 Άστρον ήδη, σ. 56-57 Tον ποιμένα, σ. 60-61 Eξέστη, σ. 63-64 Eκύκλωσαν, σ. 71-72 Ποίαν σοι, σ. 68-69 Συνέχομαι, σ. 99-101 Παιδοτόκον, σ. 101 -02 Γόνυ κάμπτει