CD 7ο
ΕΙΡΜΟΙ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΜΥΡΝΗΣ, ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ
1 CD (ΜΚΕ 07)
Διάρκεια: 50'.08''
Ψάλλει:
Πατήρ Διονύσιος Φιρφιρής
Αθήνα 2007, ISBN 978-960-8009-32-5
Περιεχόμενα
- Tο όμμα της καρδίας μου ηχ πλ β΄ Nικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης (περ. 1790-†1887) {με το Kράτημα} 12'.39".
- Ποίαν σοι επάξιον ωδήν ηχ α΄ Σωτηρίου Bλαχοπούλου (ακμή περ. 1830 - †1870) {με το Kράτημα} 13'.20".
- Pοήν μου των δακρύων ηχ πλ β΄ Σωτηρίου Bλαχοπούλου (με το Kράτημα) 15'.02".
- Eκύκλωσαν αι του βίου ηχ πλ δ΄ Σωτηρίου Bλαχοπούλου (χωρίς το Kράτημα) 8'.59".
Σχολιασμός
Oι επόμενες ερμηνείες (CD 6o και 7ο) ανήκουν στον σπουδαίο επίσης, από κάθε άποψη, μοναχό και πρωτοψάλτη του Πρωτάτου Αγίου Όρους πατέρα Διονύσιο Φιρφιρή (1912 - †1990). Και στην περίπτωση του πατρός Διονυσίου οι ηχογραφήσεις Αρχείου είναι πολύ περισσότερες. Πρόκειται συνολικά για τριάντα τρεις (33) Καλοφωνικούς Ειρμούς, οι οποίοι έχουν εκτελεσθεί (ορισμένοι σε διπλή εκτέλεση) σε δύο διαφορετικές χρονικές και ηχοληπτικές περιόδους: 1984 (Studio ERA) και 1986 (Studio Action, από αυτές οι δημοσιεύσεις ως οι καλύτερες ηχοληπτικά). Στο πρώτο από τα δύο αυτά CD περιέχονται Καλοφωνικοί Ειρμοί του Μπαλασίου ιερέως (3), του Oικουμενικού πατριάρχη Αθανασίου (1), του Πέτρου Μπερεκέτη (2), του Ιωάννου πρωτοψάλτου (1) και του Πέτρου Πελοποννησίου (1) με επιπλέον ένα Κράτημα του ίδιου. Στο δεύτερο περιλαμβάνονται αποκλειστικά νεωτερικοί της ύστερης περιόδου, συγκεκριμένα ο γνωστός ειρμός του Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης Το όμμα της καρδίας μου ηχ πλ β΄ και τρεις του Σωτηρίου Βλαχοπούλου, οι δύο με τα Κρατήματά τους. Και οι ερμηνείες αυτές του πατρός Διονυσίου αποτελούν, για το είδος των Καλοφωνικών Ειρμών, σπάνια και πολύτιμη παρακαταθήκη. Το ενδιαφέρον και εδώ εστιάζεται στο ύφος, στον ρυθμό, στην πεποικιλμένη διατύπωση και, πάνω απ’ όλα, στην ευφάνταστη ασματική απόδοση του βαθύτερου χαρακτήρα των συγκεκριμένων αυτών μελών. Από το σύνολο των εννέα (9) κλασικών Ειρμών (CD 6o) πρέπει να αναφερθούν ο ειρμός του Πέτρου Πελοποννησίου Γόνυ κάμπτει ηχ γ΄, καθώς είναι ο μοναδικός του μεγάλου αυτού εκκλησιαστικού συνθέτη που περιέχεται στο Καλοφωνικό Ειρμολόγιο (και ο οποίος ερμηνεύεται μόνο από τον πατέρα Διονύσιο) και, κυρίως, ο γνωστός Συνέχομαι πάντοθεν δεινοίς ηχ α΄ Κε του Πέτρου Μπερεκέτη με το αντίστοιχο σχετικό Κράτημα Αuεuα ηχ α΄ Κε του Πέτρου Πελοποννησίου (στην ίδια κατά σύμπτωση βάση, αν και εκτελέσθηκε ανεξάρτητα, σε άλλη χρονική στιγμή). Η ερμηνεία αυτή του πατρός Διονυσίου σε Ειρμό και Κράτημα είναι από τις ωραιότερες και τις πιο αποκαλυπτικές στο σύνολο Σώμα των Καλοφωνικών Ειρμών. Λιτή, στιβαρή, πεποικιλμένη, με σπάνια ψυχική μέθεξη και λαμπρή ηχοχρωματική απόδοση των λεπτών αισθημάτων της ικεσίας και της οδυνώμενης παράκλησης στον κύριο Ειρμό και με εξίσου μιαν αδιόρατη μελαγχολική διάθεση στο σύνολο άκουσμα του Κρατήματος. Η ερμηνεία του συγκεκριμένου αυτού Ειρμού αξίζει να παραβληθεί προς την αντίστοιχη, λαμπρή επίσης ερμηνεία του Θρασύβουλου Στανίτσα (CD 2o, αρ. 1). Πρόκειται για ένα σπουδαίο, και σπάνιο, συγκριτικό τεκμήριο για το πόσο κοινή είναι, στους βασικούς άξονες, η ερμηνευτική προσέγγιση από τους δύο αυτούς μεγάλους παραδοσιακούς ψάλτες (και μάλιστα χωρίς να υπάρχει συνάλληλη ακρόαση), και που παραπέμπει στη γενικότερη ιστορική συγγένεια της μουσικής παράδοσης Κωνσταντινούπολης - Αγίου Όρους. Ιδιαίτερα ωστόσο πρέπει να εξαρθεί, στην περίπτωση του πατρός Διονυσίου, και η σύνολη ερμηνεία των νεωτερικών Καλοφωνικών ειρμών, του Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης και του Σωτηρίου Βλαχοπούλου (CD 7o). Πρόκειται και εδώ για ένα σπάνιο (μοναδικό στην πραγματικότητα) τεκμήριο, όπου αναδεικνύεται έξοχα, με την λαμπρή τεχνική, την ευστροφία και την ακρίβεια της ρυθμικής αγωγής (μάλιστα στα Κρατήματα), ο ιδιότυπος εξωτερικός χαρακτήρας των δύσκολων, και περίτεχνων, εξω-λειτουργικών αυτών μελών (ερμηνείες - πρότυπα, μοναδικές για το ειδικό αυτό είδος Καλοφωνικών Ειρμών). Γενικότερα, οι ερμηνείες του πατρός Διονυσίου, πέρα από την αριστοτεχνική ιδιοπροσωπία τους, απηχούν (και διασώζουν) στο σύνολό τους τη μεγάλη λαϊκή ψαλτική παράδοση του Όρους σε ένα είδος που είχεν ιδιαίτερη παρουσία εκεί τόσο στην παλαιότερη, όσο και στην πιο σύγχρονη, νεωτερική εκδοχή του. Από την άποψη αυτή, η συμβολή και του πατρός Διονυσίου στην ερμηνεία των Καλοφωνικών Ειρμών θα παραμείνει ομόλογη προς εκείνην του Θρασύβουλου Στανίτσα για την ιστορική και ιδιότεχνη σημασία της.
Το όμμα της καρδίας μου ηχ πλ β΄
Ο Καλοφωνικός Ειρμός Το όμμα της καρδίας μου ηχ πλ β΄ του Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης (περ. 1790-†1887) είναι από τους πιο νεωτερικούς και λαμπρούς Καλοφωνικούς Ειρμούς. Πρόκειται για ανάπτυγμα, με παρεπόμενο Κράτημα, του ομώνυμου και ομόηχου Ειρμού του Πέτρου Μπερεκέτη (CD 3ο, αρ. 3). Ο ειρμός αυτός του Νικο¬λάου (α΄ δημοσίευση στο «Νέον Ταμείον Μουσικής Ανθολογίας» του ίδιου, Σμύρνη 1867) είναι από τα πιο γνωστά και διαδεδομένα νεωτερικά μέλη, με μεγάλη ψαλτική παράδοση ως τις ημέρες μας, ειδικά στο Άγιον Όρος (καταγράφεται και στον «Μουσικό Θησαυρό» του Νεκταρίου μοναχού, Άγ. Όρος 1931, το γνωστό επίσημο μουσικό βιβλίο των Αγιορειτών ψαλτών). Ως Κείμενο είναι το ίδιο του παλαιού Ειρμού, ένα παρακλητικό Θεοτοκίο, το οποίο επικαλείται μεσιτεία και βοήθεια της Παναγίας στην έσχατη Κρίση: Το όμμα της καρδίας μου εκτείνω προς σέ Δέσποινα˙ μή παρίδης τον μικρόν μον στεναγμόν εν ώρα όταν κρίνη ο σος Υιός τον κόσμον˙ γενού μοι σκέπη και βοήθεια. Ως μέλος είναι από τα πιο νεωτερικά και ενδιαφέροντα, με περίτεχνη και επιτηδευμένη ανάπτυξη, σε Κείμενο και Κράτημα, με πλούσια και εμφαντικά ρυθμικά σχήματα (συνεχή δίγοργα, τρίγοργα, τετράγοργα) και, κυρίως, με ισχυρή την επιβολή του εξωτερικού ηχοχρώματος. Πρόκειται για ηχόχρωμα ιδιάζον, με μικρά εμβόλιμα διατοτονικά ποικίλματα, επιβλητικό και χαρίεν, ανοικτό ταυτόχρονα και ηδυπαθές. Οι μουσικές φράσεις είναι παντού έντεχνες και πρωτότυπες. Ειδικά πρέπει να σχολιασθούν η εκτενής στη λέξη «στεναγμόν», η οποία δομείται προφανώς στην αντίστοιχη της ί¬διας λέξης του ομόηχου ειρμού του Δανιήλ Μνήσθητι δέσποινα καμού (CD 4ο, αρ. 3) και η εξίσου εκτενής, και συνεχώς αναδιπλούμενη, στην άλλη σημειολογική λέξη «όταν κρίνη». Ένα μέλος, γενικότερα, από τα πιο δημοφιλή στη νεώτερη και σύγχρονη ψαλτική πραγματικότητα. Ωστόσο, ό,τι προέχει κυρίως εδώ είναι η λαμπρή ερμηνεία του πατρός Διονυσίου από το αυτοσχέδιο, περιγραφικό απήχημα και τον κύριο Ειρμό ως την αριστουργηματική εκφορά του Κρατήματος. Μια ερμηνεία η οποία όχι μόνο καταγράφει τη μεγάλη ψαλτική παράδοση του μέλους στο Άγιον Όρος, αλλά και προσφέρει μοναδικά ιδιότεχνα στοιχεία με την άκρα διαστηματική και χρωματική ακρίβεια, τον εξαιρετικό ρυθμικό τονισμό και την έμφα¬ση. Επίσης, με την αυτάρκεια, την στιβαρότητα, τη μοναδική διακατοχή των εκφραστικών μέσων, την τεχνική αρτιότητα. Μια ερμηνεία αληθινό κειμήλιο, μάθημα και δίδαγμα, στα ειδικά αυτά μέλη, για τους νεώτερους και τους μεταγενέστερους.
Κατέβασμα
Βυζαντινό Μουσικό Κείμενο
- Σχολιασμοί - παρουσίαση των υπόλοιπων Καλοφωνικών Ειρμών του 7ου CD στα ένθετα Βιβλία του Σώματος, τόμ. Α΄, Μέλη και Σχολιασμοί, σ. 108-09 Ποίαν σοι, σ. 109-10 Pοήν μου, σ. 110-11 Eκύκλωσαν.