Αρχική » Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής » Ανθολογίες » CD » ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΔΕΚΑΤΗ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΔΕΚΑΤΗ

Τριαδικά Πολυελέων (19ος αι.)

Περιεχόμενα

1. α. Δόξα. Τριάς ομοούσιε ηχ λέγετος (Τριαδικό). 17'.36''. β. Και νυν. Πρόσδεξαι δέσποινα ηχ λέγετος (Θεοτοκίο). 12'.25''. Από τον Πολυέλεο Λόγον αγαθόν ηχ λέγετος Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος (περ. 1770-†1840).
2. α. Δόξα. Θεέ τρίθεε τρισήλιε ηχ γ΄ (Τριαδικό). 10'.47''. β. Και νυν. Αμαρτωλών τας δεήσεις ηχ γ΄ (Θεοτοκίο). 9'.32''. Από τον Πολυέλεο Επί των ποταμών Βαβυλώνος ηχ γ΄ Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος (περ. 1770-†1840).
3. Δόξα και Νυν. Τρισήλιε άκτιστε ηχ λέγετος (Τριαδικό). 22'.24''. Από τον Πολυέλεο Εξομολογείσθε τω Κυρίω ηχ λέγετος Θεοδώρου Φωκαέως (1790-†1851).

Σχολιασμός

Το Σώμα των Πολυελέων, ταξινομημένο στη Σειρά “Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής” ως Σώμα Έκτο, δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη ηχογραφικά (όπως, αντίθετα, οι Καλοφωνικοί Ειρμοί, τα Δοξαστικά του Ιακώβου πρωτοψάλτου, οι Καταβασίες του Πέτρου Πελοποννησίου, και οι Ειρμοί του Πέτρου Βυζαντίου). Σ’ αυτή την πρώτη φάση έχουν ηχογραφηθεί πέντε (5) Πολυέλεοι πολύ χαρακτηριστικοί και με επιβίωση (τουλάχιστον οι 4) ως τη σύγχρονη λειτουργική πράξη: ο παλαιότερος Λόγον αγαθόν ηχ δ΄ Άγια του Πέτρου Μπερεκέτη, ο οποίος εκτελείται ολόκληρος από τον μητροπολίτη Νικόδημο Βαλληνδρά (CD 1o) και οι νεώτεροι Δούλοι Κύριον ηχ πλ α΄ του Πέτρου Πελοποννησίου (CD 2o), Λόγον αγαθόν ηχ λέγετος του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος (CD 3o), Επί των ποταμών Βαβυλώνος ηχ γ΄ επίσης του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος (CD 4o) και Εξομολογείσθε τω Κυρίω ηχ λέγετος του Θεοδώρου Φωκαέως (CD 5o), οι οποίοι εκτελούνται όλοι, με τα Τριαδικά και τα Θεοτοκία τους, από τον Λεωνίδα Σφήκα.

Οι ερμηνείες του Λεωνίδα Σφήκα στους Πολυελέους αυτούς, πέρα από τον αυθεντικό και παλαιότροπο χαρακτήρα τους, ενδιαφέρουν και ως ιστορικές ερμηνείες, οι οποίες δεν είναι εύκολο να επαναληφθούν στο μέλλον με τον ίδιο τρόπο. Το ύφος, ο ρυθμός, το χρώμα, οι επιμέρους πεποικιλμένες διατυπώσεις, όλα παραπέμπουν εδώ στη μεγάλη Κωνσταντινουπολίτικη προφορική ερμηνευτική παράδοση. Ευεξήγητο, αφού τους Πολυελέους αυτούς ο Λεωνίδας Σφήκας τους διδάχθηκε (συχνά και τους συνέψαλλε) με τον σπουδαίο δάσκαλό του Κωνσταντινουπολίτη μουσικό και ψάλτη Γεώργιο Βινάκη. Από την άποψη αυτή, πρέπει να θεωρηθεί και εδώ ευτύχημα η καταγραφή τους. Πολύ περισσότερο που οι εκτελέσεις αυτές αναδεικνύουν έξοχα, άλλη μια φορά, την υπεροχή της ιστορικής ερμηνείας σε πολλά από τα παλαιά και νεώτερα μουσικά είδη. Τα προηγούμενα ισχύουν περισσότερο για τα Τριαδικά και τα Θεοτοκία των Πολυελέων του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος και του Θεοδώρου Φωκαέως, και τα οποία ανθολογούνται εδώ.

Καταρχήν, πρόκειται για μέλη επιτηδευμένα και δύσκολα, ασυνήθιστα στο εκκλησιαστικό ρεπερτόριο, με σύνθετη πλοκή και μεγάλη ποικιλία μετατροπιών και χρωματικών εναλλαγών. Ειδικά το Τριαδικό του Θεοδώρου Φωκαέως, το οποίο πάντως οδεύει στις γραμμές και στο ύφος του αντίστοιχου Τριαδικού του λεγέτου ήχου του Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος, είναι, από την άποψη αυτή, πολύ χαρακτηριστικό, και μάλιστα όπως αναδεικνύεται έξοχα στη γεμάτη αυτοπεποίθηση και οίστρο λαμπρή εκτέλεση. Γενικότερα, η ερμηνεία στα μέλη αυτά έχει ορισμένα σπουδαία γνωρίσματα.

1. Το ύφος. Στιβαρό και αρχαιοπρεπές, με δυναμική και ισοσθενή διατύπωση, ταυτόχρονα ωστόσο ασματικό και χαρίεν. O συνδυασμός αυτός ανταποκρίνεται άριστα στη φύση και στον χαρακτήρα των μελών, τα οποία προβάλλουν εξίσου ασματικά και χαρίεντα. Έτσι εδώ συνδυάζονται τα ιστορικά ερμηνευτικά στοιχεία και όσα, ταυτόχρονα, προσιδιάζουν αποκλειστικά στα μέλη που ψάλλονται.
2. O ρυθμός. Αργός και ανειμένος, ακόμη και στα Κρατήματα, τα οποία, αντίθετα, απαιτούν ρυθμικό και έγχρονο βηματισμό. O ανειμένος αυτός ρυθμός αναπληρώνεται (και εξαιτίας ίσως αυτού του λόγου) από την πεποικιλμένη και αναλυτική διατύπωση. Παράλληλα, διευκολύνει περισσότερο τη συναισθηματική μέθεξη, την έμφαση στις αποχρώσεις, την ηδύτητα. Τα στοιχεία αυτά είναι φανερά σε όλα τα Δοξαστικά (Τριαδικά και Θεοτοκία), κυρίως όμως στο Τριαδικό του Φωκαέως (αρ. 3), το καλύτερο που ερμηνεύεται εδώ, και στο οποίο επιπλέον είναι απόλυτα εμφανής η σιγουριά και η οικείωση.
3. Η πεποικιλμένη διατύπωση. Πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά (γενικότερα μάλιστα) του ερμηνευτικού ιδιώματος του Λεωνίδα Σφήκα. Συγκεκριμένα, πεποικιλμένη διατύπωση είναι εδώ ο ειδικός τρόπος που εκφέρονται όλα τα έμφωνα και (κυρίως) τα άφωνα σημάδια με τα συμπλέγματά τους (η πεταστή, η βαρεία, το αντικένωμα, και τα υπόλοιπα), και τα οποία εκτελούνται όλα με εντυπωσιακή ακρίβεια και θρησκευτική σχεδόν αφοσίωση στο μεγάλο δίδαγμα της αρχαίας ερμηνευτικής παράδοσης. Γενικότερα, οι ερμηνείες στα Τριαδικά του Λεωνίδα Σφήκα παρουσιάζουν εξαιρετικό ιστορικό ενδιαφέρον και πρέπει να θεωρηθούν, ήδη από τώρα, σημαντικές και ανεπανάληπτες. Όχι μόνο, γιατί καταγράφουν (και αυτές) το στίγμα μια μεγάλης ερμηνευτικής γενιάς, η οποία (δυστυχώς) έχει εκλείψει πια, αλλά και γιατί αποτυπώνουν, με μοναδική μαεστρία και τέχνη, τον βαθύτερο χαρακτήρα και την ουσία των “νεκρών” σήμερα και σπουδαίων αυτών εκκλησιαστικών μελών. Από την άποψη αυτή, η ερμηνεία και η έκδοση δεν καθιστούν απλώς γνωστά παλαιά και ξεχασμένα μέλη, αλλά, το σπουδαιότερο, διατηρούν, μέσα σε συνθήκες ιστορικής φθοράς, ολοζώντανο το αρχαίο ερμηνευτικό δίδαγμα.

Κατέβασμα
Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο