Πέτρος Εφέσιος (ακμή περ. 1810-†1840)
Γεννήθηκε στο Κουσάντασι της Εφέσου (γι' αυτό και Εφέσιος). Έζησε (α΄ μισό του 19ου αι.) και έδρασε στην Κωνσταντινούπολη και στο Βουκουρέστι. Μαθητής των τριών διδασκάλων (Χρυσάνθου, Γρηγορίου, Χουρμουζίου). Σπουδαίος μουσικός, γνωστός κυρίως ως επιμελητής και εκδότης των πρώτων μουσικών βιβλίων. Εκτός, ωστόσο, από τα πρώτα έντυπα μουσικά βιβλία, το Αναστασιματάριο και το Δοξαστάριο του Πέτρου Πελοποννησίου (Βουκουρέστι 1820), έχει εκδώσει επίσης και μια προσωπική Ανθολογία (Βουκουρέστι 1830) με μέλη του Όρθρου, άγνωστην ως πρόσφατα στη σχετική βιβλιογραφία (βλ. Μανόλης Κ. Χατζηγιακουμής, O Ερανιστής, τόμ. 18, 1986, σ. 149-50). Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον μουσικό βιβλίο. Η μεγάλη σημασία της Ανθολογίας έγκειται στον ειδικό τρόπο εκτύπωσης (ένα είδος "φωτοτυπικής" παραγωγής, "εφεύρον αντί της κοινής ταύτης τυπογραφίας άλλην νέαν Μέθοδον επονομάσας αυτήν Χαρτογραφίαν" γράφει ο ίδιος στον Πρόλογο) και στις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες και αναλυτικότατες προσωπικές εξηγήσεις όλων των μελών που περιέχονται στον φερόμενο ως Β΄ τόμο ("επεξηγήσας αυτόν δι' ακριβεστέρας γραμμής", όπως και πάλι σημειώνει ο ίδιος). Στα μέλη αυτά καταγράφεται μια περισσότερο αναλυτική και πεποικιλμένη ψαλτική παράδοση, αντίθετη ακριβώς από τη λιτή και πυκνή των Πατριαρχικών μουσικών και δασκάλων. Στην Ανθολογία περιέχονται επίσης και δύο Πολυέλεοι, προσωπικές συνθέσεις του ίδιου: ο κλασικός Δούλοι Κύριον ηχ βαρύς Γα με αργό καλοφωνικό Θεοτοκίο στο τέλος και ο οκτάηχος Εξομολογείσθε τω Κυρίω, λαμπρό και πρωτότυπο μέλος ("Μνημεία", Οκτάηχα, CD 14o), το σπουδαιότερο ασφαλώς από τα έργα του. Έχει συνθέσει επίσης και μία σειρά οκτώ Χερουβικών και οκτώ Κοινωνικών των Κυριακών κατ' ήχον με ευρεία διάδοση (ειδικά τα πρώτα στο Άγ. Όρος). O Πέτρος ο Εφέσιος, παρά το περιορισμένο έργο του, παραμένει παντού, ως εκδότης, ως εξηγητής, ως συνθέτης, ριζοσπαστικός και πρωτότυπος, αντιπροσωπεύοντας έναν ψαλτικό τρόπο περισσότερο νεωτερικό και αστικότροπο στον ευρύτερο χώρο της οθωμανικής Κωνσταντινούπολης του α΄ μισού του 19ου αιώνα.